Özelleştirme 1980’li yılların başında gündeme geldi. İlk defa İngiltere’de ve Latin Amerika ülkelerinde uygulamaya başlandı. Batı emperyalizmi ilk özelleştirme adı altında yaptığı “satıp-savurma” işini Şili’de başlattı.
Şili’de Allende Hükümeti, 46 olan kamu kuruluşlarının sayısını millileştirerek 600’e çıkardı. Ancak Allende’yi deviren Pınochet, Milton Friedmancı sıkı para politikasını uygulamaya koydu. Kamu kuruluşlarının ağırlığını azaltma yoluna giderek 240 kadar kamu kuruluşunu eski sahiplerine bedava olarak geri verdi.
Şili’de yapılan özelleştirme başarısızlıklarla sonuçlanmıştır. Özelleştirilen kuruluşların % 70’i iflas etmiş veya başka yatırımcılara devredilmiştir. Böylesi olumsuzluğa rağmen Şili özelleştirmesi başta Latin Amerika ülkeleri olmak üzere bütün dünyaya örnek gösterilerek “özelleştirme ideolojisi” ortaya çıkmıştır.
ÖZELLEŞTİRME SEBEPLERİ
Özelleştirme için ileri sürülen sebepler şunlardır:
1) Kamu kesimi ekonomik verimlilikten uzaktır.
2) Kamu finansman açıkları devletin ekonomik hayata müdahale etmesinden ileri gelmektedir.
3) Devlet küçülmeli ve temel görevleri ile uğraşmalıdır.
4) Özelleştirme sonucu ülkeye yabancı sermaye akışı hızlanacağından, döviz gelirleri artacak ve ödemeler dengesi açığı da kapanacaktır.
ÖZELLEŞTİRME YÖNTEMİ
Özelleştirme yöntemi iki gruba ayrılmaktadır.
1) Mülkiyet Devri Yöntemleri: Bu tür özelleştirme satış şeklinde olmaktadır. Satış konusunda birçok yöntem uygulanmaktadır.
a) Blok satış
b) İşletme varlıklarının satışı
c) Hisse senetlerinin halka satışı
d) Stratejik satış şeklinde olmaktadır.
Bu yöntemle özelleştirme yapılırken, önce kuruluşun ticarileştirilmesi, sonrada Anonim Şirket haline getirilerek, birçok masraflar yapılıp altın tabak içinde pazarlanması yapılarak, alıcıya sunulmaktadır.
2) Mülkiyet Devri Gerektirmeyen Yöntemler:
a) Yap-İşlet-Devret Modeli
b) Kiralama
c) Bayilik-Acentelik
d) Kamu hizmetlerinin ihale ile yaptırılması (taşeronlaştırma)
e) Yönetim devri sözleşmesi
f) Kupon yönetimi
g) İmtiyaz hakkı devri