Konya'nın kıtlık döneminden kalma ekmeği! Boz armutun ibretlik hikayesi

Çok eski tarihte Hadim’de ortaya çıkan kıtlık, ilçe halkını arayışa yönlendirdi. Vatandaşlar, yaşama
tutunmak için ‘boz armuttan’ ekmek üretti. Aradan çok uzun bir süre geçse de ilçe halkı bugün hala armut
ekmeği yapıp tüketiyor. Ekmek, misafire ikram edilen en kıymetli yiyeceklerden biri olarak görülüyor
Türkiye’nin en büyük yüz ölçümüne sahip olan ve 31 ilçesi bulunan Konya’da her ilçenin farklı bir
hikayesi, tarihi ve kültürel anlayışı bulunuyor. Şehrin güneyinde yer alan Hadim’de de birçok kültürel
zenginlik bulunuyor. Yıllar önce ilçede yokluk derinleşiyor ve kıtlık ortaya çıkıyor. İlçe halkı günlerce
yiyecek bulamıyor. Alternatif üretmeye çalışan Konyalılar, ‘yaban, boz, dağ ve deli’ diye adlandırılan
armuttan un yapıyor. Daha sonra ekmek üretimine başlayan ilçe halkı, kuraklıkla baş etmeyi öğreniyor.
Armut ekmeği, aradan yıllar geçse de nesillere miras olarak bırakılıyor. Bugün özellikle Hadim’in
Dedemli, Gezlevi ve Gerez Mahallelerinde kadınlar bir araya gelip, armut ekmeği üretiyor. Bir dönem
kıtlığa karşı silah olarak ortaya çıkan armut ekmeği, misafirlere ikram edilen özel bir yiyecek ünvanını
aldı.

İLK ÜRETİM İMKÂNSIZLIKTAN ORTAYA ÇIKTI

Hadimliler armut ekmeğini Merhaba Gazetesi’ne anlattı. Hadimli vatandaşlar, “Boz armut, Anadolu’nun
birçok köyünde sıradan bir meyve olsa da, sırtını Orta Torosların dik yamaçlarına yaslamış Hadim için
kültürel bir semboldür” dedi. Boz armudun genellikle dağlık bölgelerde kendiliğinden yetişen, sert ve
dayanıklı bir ağaç türü olduğunu hatırlatan Hadimliler, bu armut türünün aynıca ‘yaban armudu, dağ
armudu, boz armut ve deli armut’ gibi isimlerle anıldığına dikkat çekti. “Bu armut yaz sonu erer, güz
ortası olgunlaşır” diyen bir vatandaş, “İşte bu albenisi olmayan ‘sıradan’ meyve, yokluk, kıtlıkla kıvranan
halka çare olur. Kolay hiçbir işi olmayan, imkânsızlık ve zorluklarla yaşamaya çalışan yöre halkı çaresizlikten boz armutları ekmeğe dönüştürmeyi başarır. Nasıl ki medeniyetler beşiği Konya’da (Çumra-
Çatalhöyük) buğdaydan ekmek yapımı icat edilerek insanlığa armağan edildiyse armuttan ekmek yapımı da yine Konya’dan (Hadim) dünyaya armağan edilmiştir” şeklinde konuştu.

ARMUT EKMEĞİ KITLIĞA KARŞI BÜYÜK BİR SİLAH OLMUŞ

Hadim’in Dedemli, Gezlevi ve Gerez köylerinde yaşayan insanların dağdan topladıkları boz armutları
kuruttuklarını ardından da değirmende öğüterek un haline getirdiklerini hatırlatan vatandaş, konuşmasını
şöyle sürdürdü: “Büyük bir umutla ekmek yapımına koyulan yöre halkı elde ettikleri ekmeği çok
beğenmişler. Ekmeğin, gluten içermemesi ve yüksek lif oranıyla tok tutma özelliği sayesinde kıtlıkla baş
ettikleri anlatılagelir. İlk olarak hangi köyde ortaya çıktığı tam olarak bilinmese de Dedemli, Gezlevi ve
Gerez köylerinin birinde icat edilerek dalga dalga diğer köylerin sofralarına ulaşmış. Yöre halkı bu
ekmeğe ‘kükürt ekmeği’ demiştir.”

HADİM’DE MİSAFİRLERE İKRAM EDİLEN EN KIYMETLİ İKRAMLARDAN BİRİ

Günümüzde doğallığa olan özlem arttıkça, ataların kullandığı malzemeler ve yöntemlerin yeniden değer
kazandığına vurgu yapan Hadimli vatandaş, bu dönüşün en lezzetli örneklerinden birinin ise, doğanın
sunduğu gizli hazinelerden biri olan boz armut meyvesinden elde edilen un ile yapılan ekmek olduğunu
aktardı. Ayrıca şunlar kaydedildi: “Armut unundan yapılan ekmek, kahverengi görünümü, hafif ekşi tadı,
tok tutma özelliği ve farklı aromasıyla sofralara sıra dışı bir dokunuş katıyor. Üstelik tamamen katkısız
olması, bu ekmeği sağlıklı yaşam arayışındaki insanlar için ideal bir seçenek haline getiriyor. Sonuç
olarak, Anadolu’nun bu kadim meyvesi, sadece geçmişin değil, geleceğin de sofralarında yer bulmaya
aday. Boz armut ununu tanımak ve değerlendirmek, doğayla yeniden bağ kurmanın nefis bir yolu olabilir.
Şimdilerde kükürt ekmeği, misafire ikram edilen en kıymetli yiyeceklerden biri sayılır. Çünkü bu ekmek
hem emek ister hem de doğanın cömertliğini simgeler.”

ARMUT EKMEĞİ ÖZLÜ SÖZLERE KONU OLDU

Boz armudun halk arasında “kimsesizin karnını doyurur" şeklindeki özlü sözlerle de anıldığını söyleyen
vatandaşlar, boz armut ununun en dikkat çeken özelliklerinden birinin gluten içermemesi olduğunu dile
getirdi. Bu yönüyle çölyak hastaları ve gluten hassasiyeti olanlar için Hadim armut ekmeğinin doğal bir
alternatif oluşturduğunu ifade eden Hadimliler, şunları dile getirdi: “Armut ekmeği, yüksek lif oranı
sayesinde sindirim sistemini düzenler. Antioksidan bileşenler içerdiği için bağışıklık sistemini destekler.
Tok tutucu özelliği ile diyet yapanlar için ideal bir besindir. Geleneksel kullanımlarda boz armut meyvesi,
ağız yaraları, ishal ve mide rahatsızlıklarına karşı halk ilacı olarak da kullanılmıştır. Kısacası, her
lokmasıyla doğaya dönüşü hissettiren bu ekmek, sadece bir tarif değil, kültürel bir mirastır. Boz armut
ununu keşfetmek; geçmişi sofralara taşımak, doğaya ve emeğe saygının lezzetli bir ifadesidir.”