Ebussuud Efendi
“Şeyhülislam ve Müftilenam” -14-
Muhammed Ebussuud Efendi, Osmanlı Şeyhülislamları içinde en önemli bir simadır. Osmanlı tarihinin en parlak bir devrinde yaşamış; diğer bir tabirle Ebussuud gibi seçkin ve erdemli simalarla Osmanlı tarihinde parlak bir devir vücuda gelmiştir.
Ebussuud Efendi, (İstanbul yakınlarındaki ) Müderris köyünde doğdu (H.896). Babası Muhyiddin Muhammed bin Mustafa İmadi’dir. Gençliğini pederinin rahle-i irfanında geçirdi. Az zamanda zekâ ve irfanıyla temyiz etti.
Ebussuud Efendi’nin iktidarı, kemalatı / olgunluğu II. Bayezid tarafından duyulmuş oldu. Kendisine yevmiye otuz akçe Çelebi ulufesi (*) ihsan buyruldu. Ebussuud gayet zekiydi, üstatlarının ilim ve kemalatından feyizlenme yollarını bilirdi. İlk üstatlarından biri, Müeyyidzade idi.
Ebussuud Efendi, üstadının âlimane irşadından istifade ediyor. Az zamanda muhtelif medreselere tayin olunuyordu. Ebussuud Efendi’nin birbirini müteakip tayin olunduğu medreselerin kısmı azamı İstanbul Medreseleri’dir. Şeyhülislam Kemal Paşazade tarafından yirmi beş akçe ile Çankırı Medresesi’ne tayin olunduğu halde gitmek nasip olmamış, otuz akçe ile İnegöl Medresesi’ne gitmişti (H.922). Onu müteakip Davut Paşa, Mahmud Paşa, Gökçeada’ da Mustafa Paşa Medreseleri’ne tayin olunmuştur. On sene kadar muhtelif medreseleri dolaşarak irfan nurunun feyzi ve bereketiyle meşgul olmuştur.
Ebussuud Efendi, “Bursa Sultanı payesine / rütbesine nail olduktan sonra (H.932) ikbal yıldızı parlamış, birbirini müteakip Bursa Kadılığı’na (H.939), bir sene sonra İstanbul Kadılığı’na, sonunda Rum ili Kazaskerliği’ne nail olmuştur (H.944).
Ebussuud Efendi’nin meşihatı / şeyhülislamlığı (H.952) de başlar. Kanunî Sultan Süleyman zamanında yirmi iki, Yavuz Sultan Selim zamanında altı sene devam eden görev süresi meşihat-ı Osmaniye’nin en parlak devridir.
Ebussuud Efendi, bir müddet zarfında fıkhî ilimlerindeki iktidarını bihakkın göstermiş, Osmanlı siyasetinin dâhili entrikalarına müdahil olmamıştır. Osmanlı şeyhülislamlarının pek çoğunun devlet siyasetinde tesirleri görüldüğü halde Ebussuud Efendi’nin siyasi vazifesi de ilim sahasının haricine çıkmamıştır. Ebussuud Efendi, Osmanlı ulemasının medar-ı iftiharıdır. Osmanlı kanunlarını şer-i şerife tatbik eden odur. Bir günde 1413, diğer bir günde 1412 fetva verdiği meşhurdur. Bu fetvaların tamamı en mühim şer’i meseleler üzerinedir.
Zamanına kadar meşihat / şeyhülislamlık vazifesi iki yüz akçe iken Ebussuud, erdem ve irfanına nüfuz ve olgunluğuna hürmeten beş yüze çıkartılmıştır.
(İrşadü’l Akli’s-Selîm ile Mezayi’l- Kur’anı’l- Kerim) namındaki tefsiri gayet meşhurdur. Kanunî Sultan Süleyman bu seçkin eseri bir an evvel kitap haline getirtmiştir.
Ebussuud Efendi’nin meşihat-ı İslamiyye’ye / şeyhülislamlık makamına mahsus iki yüz akçe maaşına üç yüz akçe daha zam yaptırmıştır. Eserin ikmal ve takdimine de yüz akçe daha zam olunmuştur.
Vefatı (h.982). Kabri Ebu Eyyube’l –Ensarî civarında inşa ettirdiği mektep civarındadır. Haremeyn-i Şerifeyn Uleması, Ebussud Efendi’nin vefatını işittikleri zaman gıyabında cenaze namazı kılmıştır.
Ebussuud Efendi, Arapçaya tamamen vakıftı. Şiire rağbet eder, fıkıh ilminde dâhiyane bir iktidar gösterdi.
Meşhur eserleri, Tefsir-i Şerif, Mecmua-i Fetva, Hedayeden Kitabü’l- Buyu’a Haşiyesi ile Kaside-i Mimidir.
“Molla Ebussuud’a ola makam cennet 982” vefatına tarihtir. (Ebced hesabına göre bu şekilde tarih düşürülmüştür.)
Ebussuud Efendi’nin İskilip’te bir camii, İstanbul’da bir hamamı vardır. Fetvaları gayet meşhur ve muteberdir.
………….
* Ulûfe: Sipahilere, Yeniçerilere (üç ayda bir) verilen maaş. (Bkz: Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lügat)
--------------
Kaynaklar:
İlmiyye Salnamesi, S: 367- 377
Muhammed Ebussuud Efendi, Osmanlı Şeyhülislamları içinde en önemli bir simadır. Osmanlı tarihinin en parlak bir devrinde yaşamış; diğer bir tabirle Ebussuud gibi seçkin ve erdemli simalarla Osmanlı tarihinde parlak bir devir vücuda gelmiştir.
Ebussuud Efendi, (İstanbul yakınlarındaki ) Müderris köyünde doğdu (H.896). Babası Muhyiddin Muhammed bin Mustafa İmadi’dir. Gençliğini pederinin rahle-i irfanında geçirdi. Az zamanda zekâ ve irfanıyla temyiz etti.
Ebussuud Efendi’nin iktidarı, kemalatı / olgunluğu II. Bayezid tarafından duyulmuş oldu. Kendisine yevmiye otuz akçe Çelebi ulufesi (*) ihsan buyruldu. Ebussuud gayet zekiydi, üstatlarının ilim ve kemalatından feyizlenme yollarını bilirdi. İlk üstatlarından biri, Müeyyidzade idi.
Ebussuud Efendi, üstadının âlimane irşadından istifade ediyor. Az zamanda muhtelif medreselere tayin olunuyordu. Ebussuud Efendi’nin birbirini müteakip tayin olunduğu medreselerin kısmı azamı İstanbul Medreseleri’dir. Şeyhülislam Kemal Paşazade tarafından yirmi beş akçe ile Çankırı Medresesi’ne tayin olunduğu halde gitmek nasip olmamış, otuz akçe ile İnegöl Medresesi’ne gitmişti (H.922). Onu müteakip Davut Paşa, Mahmud Paşa, Gökçeada’ da Mustafa Paşa Medreseleri’ne tayin olunmuştur. On sene kadar muhtelif medreseleri dolaşarak irfan nurunun feyzi ve bereketiyle meşgul olmuştur.
Ebussuud Efendi, “Bursa Sultanı payesine / rütbesine nail olduktan sonra (H.932) ikbal yıldızı parlamış, birbirini müteakip Bursa Kadılığı’na (H.939), bir sene sonra İstanbul Kadılığı’na, sonunda Rum ili Kazaskerliği’ne nail olmuştur (H.944).
Ebussuud Efendi’nin meşihatı / şeyhülislamlığı (H.952) de başlar. Kanunî Sultan Süleyman zamanında yirmi iki, Yavuz Sultan Selim zamanında altı sene devam eden görev süresi meşihat-ı Osmaniye’nin en parlak devridir.
Ebussuud Efendi, bir müddet zarfında fıkhî ilimlerindeki iktidarını bihakkın göstermiş, Osmanlı siyasetinin dâhili entrikalarına müdahil olmamıştır. Osmanlı şeyhülislamlarının pek çoğunun devlet siyasetinde tesirleri görüldüğü halde Ebussuud Efendi’nin siyasi vazifesi de ilim sahasının haricine çıkmamıştır. Ebussuud Efendi, Osmanlı ulemasının medar-ı iftiharıdır. Osmanlı kanunlarını şer-i şerife tatbik eden odur. Bir günde 1413, diğer bir günde 1412 fetva verdiği meşhurdur. Bu fetvaların tamamı en mühim şer’i meseleler üzerinedir.
Zamanına kadar meşihat / şeyhülislamlık vazifesi iki yüz akçe iken Ebussuud, erdem ve irfanına nüfuz ve olgunluğuna hürmeten beş yüze çıkartılmıştır.
(İrşadü’l Akli’s-Selîm ile Mezayi’l- Kur’anı’l- Kerim) namındaki tefsiri gayet meşhurdur. Kanunî Sultan Süleyman bu seçkin eseri bir an evvel kitap haline getirtmiştir.
Ebussuud Efendi’nin meşihat-ı İslamiyye’ye / şeyhülislamlık makamına mahsus iki yüz akçe maaşına üç yüz akçe daha zam yaptırmıştır. Eserin ikmal ve takdimine de yüz akçe daha zam olunmuştur.
Vefatı (h.982). Kabri Ebu Eyyube’l –Ensarî civarında inşa ettirdiği mektep civarındadır. Haremeyn-i Şerifeyn Uleması, Ebussud Efendi’nin vefatını işittikleri zaman gıyabında cenaze namazı kılmıştır.
Ebussuud Efendi, Arapçaya tamamen vakıftı. Şiire rağbet eder, fıkıh ilminde dâhiyane bir iktidar gösterdi.
Meşhur eserleri, Tefsir-i Şerif, Mecmua-i Fetva, Hedayeden Kitabü’l- Buyu’a Haşiyesi ile Kaside-i Mimidir.
“Molla Ebussuud’a ola makam cennet 982” vefatına tarihtir. (Ebced hesabına göre bu şekilde tarih düşürülmüştür.)
Ebussuud Efendi’nin İskilip’te bir camii, İstanbul’da bir hamamı vardır. Fetvaları gayet meşhur ve muteberdir.
………….
* Ulûfe: Sipahilere, Yeniçerilere (üç ayda bir) verilen maaş. (Bkz: Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lügat)
--------------
Kaynaklar:
İlmiyye Salnamesi, S: 367- 377
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.