Sultan Birinci Abdülhamit Han Devri
------------------------------------------------
“Şeyhülislam ve Müftilenam” -75-
Veliyyüddin Efendi

Sulak başı Hacı Mustafa Ağa’nın oğludur. Veliyyüddin Efendi önce babasının medresesine “İbtida-i Hariç’le (1) nail oldu. Ondan sonra Haremeyn müfettişliğini, Halep, Galata, Mısır, Medine-i Münevvere Kadılıkları’nı kazandı. Ondan sonra İstanbul payesini (2) (kazandı). Anadolu (h.1169), Rumeli (h.1171) Kazaskerliği’ni yürüttükten sonra Manisa’ya sürgün edildi. Bir sene sürgün hayatı yaşadı. İstanbul’a dönüşünde Çelebi zade’nin yerine makam-ı meşihatı / şeyhülislamlık makamını kazandı. (h.1173)
Sorumluluğuna meşihat sunulduğu gün hasta bulunduğu sebebiyle Furu-i Beyza (isimli) hanelerine gönderildi. Veliyyüddin Efendi, öfkeli bir karaktere sahip olması sebebiyle iki sene sonra azl (görevden alındı) ve Bursa’ya sürgün edildi (h.1175) .Ondan sonra Sultan’ın affına mazhar olarak İstanbul’a geldi. İkinci defa makam-ı meşihat’a yükseldi ise de (h.1180) yaşlılık hastalığından kurtulamayarak vefat etti (h.1182).
 Kabri Otağcılar karında Murat Efendi zaviyesindedir. Fetva müddeti yedi sene bir aydır. Şeyhülislam Veliyyüddin Efendi hat, (3) ta’likat’ta (4) usta, kitap toplamaya meraklı idi. Bayezid Cami dâhilinde bir kütüphane inşa ettirmiş, en nefis eserlerle süslemiştir. (Veliyyüddin Kütüphanesi) ilelebet namını sürdürecek en seçkin bir ilim abidesidir.

“Şeyhülislam ve Müftilenam” -76-
Ahmed Efendi “Ebu Bekir Efendi zade”

Tireli (5) Ebu Bekir Efendi’nin oğludur. Doğum tarihi hicri 1097’dir. Ahmet Efendi, Şeyhülislam Mahmut Efendi’ye damat olduktan sonra Hariç Rütbesi’ne nail oldu. Ondan sonra Galata (h.1142), Mısır (h.1148) , Mekke-i Mükereme (h.1153), İstanbul (h.1157) Kadılılıkları’na tayin olundu. Anadolu (h.1154) ve Rumeli(h. 1169) Kazaskerlikleri’ni kazandıktan iki sene sonra makam-ı meşihat’a yükseldi (h.1171) azlini müteakip geri kalan hayatını deniz kenarındaki konağında geçirdi.
Vefatı h.1181’dedir. Kabri Behai Efendi kabristanında babasının yanındadır. Fetva müddeti Sultan III. Mustafa devrinde sekiz aydır. (6)
Dipnotlar
1. İbtida-i Hariç, medreselerdeki üç tahsil derecesinden ilki.
2. Paye, rütbe, derece. İlmiyenin, sarıklıların bir rütbesi, bu rütbeye yükselenin şeyhülislamlık makamının önü açılmış demektir.
3. Hat, yazı sanatı.
4. Ta’likat, Bir kitabın açıklaması olarak kenarına veya ayrı bir eser olarak yazılan düşünceler, notlar.
5. Tire, İzmir’in güneydoğusunda yaklaşık 80 km uzaklıkta yer alan bir ilçesidir.
6. İlmiyye Salnamesi, S:534-536