Doğu Türkistan'da 300'den fazla aydın tutuklu

Çin Doğu Türkistan'da Türklere yönelik soykırım ve imha politikalarını dünyanın gözü önünde sürdürüyor. Pekin, bölgenin kültürel kimliğini yok etmek için aydınlarını, sanatçılarını akademisyenlerini de hedef alıyor. Aralarında ünlü profesörler, yazarlar ve gazetecilerin de olduğu 300’den fazla isim tutuklu ve akıbetleri bilinmiyor.

Milyonlarca Türk'ü Doğu Tüskistan'da kamplarına kapatan Çin, onlarca sanatçı, edebiyatçı ve akademisyeni de hapsetmiş durumda. Son 2 yılda tutulan ve sadece tutuklanmış olduğu yurt dışındaki akrabaları ve tanıdıkları tarafından tespit edilebilen aydınların sayıları ise 300’ü aşkın. Doğu Türkistan’da milyonlarca Türklerle beraber aydınlar ve sanatçıların hemen hemen tamamı toplama kamplarına alınmış veya hapsedilmiş durumda.

İşte aşağıda tutuklanmış olduğu tespit edilebilen aydınlar ve sanatçılar;

TIBBİ ARAŞTIRMACILAR VE DOKTORLAR

1. Halmurat Ghofur, (M) Doğu Türkistan Sincan Tıp Üniversitesi Eski Rektörü, XUAR tıp denetim bürosu başkanı, hekim, Doktora
2. Abbas Es’et, (M) Sincan Tıp Üniversitesi’nde Öğretim Görevlisi, hekim, Doktora
3. Nurmemet, Emet (M) Uygur Geleneksel Tıp Bölümü Başkanı., Sincan Tıp Üniversitesi
4. Enver Tohti, (M) Uygur Geleneksel Tıp Bölümü’nde öğretim görevlisi, Sincan Tıp Üniversitesi
5. Alim Pettar, (M) Sincan Tıp Üniversitesi‘nde Öğretim Görevlisi, hekim, Doktora
6. Perhat Behti, (M) Sincan Tıp Üniversitesi’ne bağlı hastane rektör yardımcısı
7. Abduqeyyum Tevekkül, (M) Hekim, Kaşgar Bölge Halk Hastanesi
8. Enwer Abdukérim, (M) Hekim, Kaşgar Bölge Halk Hastanesi
9. Hüsen Hesen (M) Hekim, Kucha Uygur Tıp Hastanesi
10. Ebeydulla Hesen (M) Hekim, XUAR Uygur Tıp Hastanesi
11. Tahir Hesen (M), hekim, Kucha halk hastanesi
12. Nejibulla Ablat (M) Kardiyolog, Kaşgar No: 2 Halk Hastanesi.
13. Dolqun Tursun (M), XUAR Önleyici tıp bölümü.
14. İlham İmam (M), Tıb uzmanı, XUAR Tıp Üniversitesi Hastanesi
15. Gulshen Abbas (F) doktor XUAR… Hastane

ÜNİVERSİTE ÖĞRETİM GÖREVLİLERİ

1. Erkin Abdurehim (Oğuz), (M) Profesör, Kaşgar Üniversitesi, emekli
2. Metréhim Hacı, (M) Profesör, Kaşgar Üniversitesi
3. Enver isma‘il, (M) Doçent Profesör, Kaşgar Üniversitesi
4. Enver Qadir, (M) Doçent Profesör, Kaşgar Üniversitesi
5. Gülnaz Obul, (F) Profesör, Kaşgar Üniversitesi
6. Erkin Ömer, (M) Profesör, Kaşgar Üniversitesi, okul müdürü
   mukhter abdughopur, (M) Öğretim Görevlisi, Kaşgar Üniversitesi
7. Qurban Osman, (M) Öğretim Görevlisi, Kaşgar Üniversitesi
8. Ablajan abdubaqi, (M) Profesör, Kaşgar Üniversitesi; sandalye, matematik bölümü
9. Rahile dawut, (F) Profesör, Sincan Üniversitesi; Doktora
10. Arslan Abdulla, (M) eski dean, Filoloji Enstitüsü, Sincan Üniversitesi; Profesör; XUAR Hükümet kültür danışmanları ofisi başkanı
11. Abdukérim Rahman, (M) Profesör, Sincan Üniversitesi
12. Gheyretjan Osman, (M) Profesör, Sincan Üniversitesi
13. Taşpolat Téyip, (M) Profesör, Sincan Üniversitesi Rektörü
14. Alim Ehet, (M) Öğretim Görevlisi, Sincan Üniversitesi; uighursoft programları setinin yazılımcısı
15. Dilmurat Tursun, (M) Öğretim Görevlisi, Sincan Üniversitesi
16. Batur Eysa, (M) Öğretim Görevlisi, Sincan Üniversitesi
17. Rehim Rehmitulla, (M) Öğretim Görevlisi, Sincan Üniversitesi
18. Erkin İmirbaqi, (M) Öğretim Görevlisi, Sincan Üniversitesi
19. Nurbiye Yadikar, (F) Öğretim Görevlisi, Sincan Üniversitesi
20. Nebijan Hebibulla, (M) Öğretim Görevlisi, Sincan Üniversitesi
21. Asiye Muhemmedsalih, (F) Öğretim Görevlisi, Sincan Üniversitesi
22. Abdusalam ablimit, (M) Öğretim Görevlisi, Sincan Üniversitesi
23. Abdubesir Şuküri, (M) Profesör, Sincan Normal Üniversitesi; Filoloji Enstitüsü Dekanı
24. Abduqadir Celaleddin, (M) Profesör, Sincan Normal Üniversitesi; Şair,
25. Jemile Saqi, (F) Öğretim Görevlisi, Sincan Eğitim Enstitüsü, Doktora; Abduqadir Celaleddin’in eşi
26. Yunus Ebeydulla, (M) Profesör, Sincan Normal Üniversitesi
27. Ababekri Abdureşit, (M) Öğretim Görevlisi, Sincan Normal Üniversitesi, Doktora
28. Nur‘eli Şahyaqup, (M) Öğretim Görevlisi, Sincan Normal Üniversitesi, Doktora
29. Nurmuhemmet Ömer (Uçqun), (M) Öğretim Görevlisi, Sincan Normal Üniversitesi, Doktora
30. Kamil Metréhim, (M), Profesör, Ürümçi meslek Üniversitesi Pedagojik Enstitüsü dekanı.
31. Arzugül Taşpolat, (F) Öğretim görevlisi, Sincan Mühendislik Enstitüsü; kocası Ekrem Tursun ile birlikte tutuklandı
32. Zulpiqar Barat (özbash), (M) Öğretim Görevlisi, Sincan Üniversitesi; Doktora
33. Nijat Ablimit, (M) Öğretim Görevlisi, Kaşgar Üniversitesi
34. Dilmurat Ghofur, (M) Rektör yardımcısı, Sincan Üniversitesi
35. Abdurehim Rahman, (M) Doçent, Sincan Üniversitesi; Doktora; Ruqiye Osman‘ın kocası
36. Ruqiye Osman, (F) Sincan Üniversitesi Kütüphanesi yöneticilerinden; Abdurehim Rahman‘ın eşi
37. İmam, Sincan Üniversitesi’nin bilgisayar merkezi.
38. Veli Barat, (M) Sincan Üniversitesi Eski dekanı.
39. Mutellip Sidiq Qahiri (M) Doçent, Kaşgar Üniversitesi.
40. Enver Sidiq (M), fizik öğretim üyesi, Sincan Normal Üniversitesi
41. Nijat Sopi, (M) Profesör, İli Pedagojik Enstitüsü; Doktora; Edebiyat bölümü başkanı
42. Barat Tursunbaqi, (M) eski rektör, Hotan Öğretmenler Koleji
43. Ablet Abdurishit (Berqi), (M) Doçent, Sincan Eğitim Enstitüsü; Doktora; Şair
44. Halmurat Eysajan, (M) Öğretim Görevlisi, İli Pedagojik Enstitüsü
45. Ömerjan Nuri, (M) Öğretim Görevlisi, Hotan Öğretmenler Koleji [Dazhuan]
46. Azat Sultan, (M) XUAR edebiyat ve sanatçılar birliği başkanı; Sincan Yazarlar Derneği başkanı; Profesör; Edebiyat Araştırmacısı

LİSE ve ORTA OKUL ÖĞRETMENLERİ

1. Ablajan Memet, (M) Konisheher 1 no’lu lise.
2. Ehmetjan Cüme (M), Konisheher 1 no’lu lise
3. Sajidigul Evet (F) Konisheher 1 no’lu lise.
4. Abla Memet (M) Kucha 1 no’lu lise Eski Müdürü, 2017 ‘de kimya’ da reworded.
5. Niyaz İmin, (M) eski öğretmen, Kucha Nahiye 1 no’lu Ortaokulu
6. Ekrem İslam, (M) Müdür Yardımcısı, Sanji şehir 3 no’lu ortaokulu
7. Dilraba Kamil, (F) Öğretmen, Ürümçi 92 no’lu Ortaokulu
8. Tursunjan Hézim, (M) Öğretmen, Aqsu 1 no’lu Ortaokulu
9. Ablet Şemsi, (M) Öğretmen, Kucha Nahiye İshkhala Beldesi ortaokulu
10. Adil Tursun, (M) Müdür Yardımcısı, kıdemli öğretmen, Kaşgar eski şehir Nahiye 1 no’lu Ortaokulu; Ulusal düzey araştırmacı
11. Shahip Abdusalam (Nurbeg), (M) Öğretmen, Kelpin nahiye, 1 no’lu Ortaokulu; Şair
12. Zohre Niyaz (Sayramiye), (F) Öğretmen, Bay Nahiye Sayram Beldesi Ortaokulu; Şair
13. Turdi Tuniyaz, (M) Ürümçi şehir tecrübe ortaokulu eski müdürü
14. Alim yawa, (M) eski Öğretmen, Peyzawat Nahiye Güllük Beldesi ortaokulu; Şair
15. İlham Tahir, (M) eski Öğretmen, Orta Normal Üniversitesi‘ne bağlı orta okul ; Tahir Talip’in oğlu

GAZETECİLER, EDİTÖRLER VE YAYINCILAR

1. Ablikim Hesen, (M) Sincan gençlik Yayınları Uygur Bölümü Başkanı ve kıdemli editör
   yalqun rozi, (M) Editör, Sincan eğitim Yayınları,
2. Kadir Arslan, (M) Editör, Sincan eğitim Yayınları
3. Mahibeder mekhmut, (F) Editör, Sincan eğitim Yayınları
4. Ayshem peyzulla, (F) Editör, Sincan eğitim Yayınları
5. Tahir Nasır, (M) eski baş editör, Sincan eğitim Yayınları; XUAR halk hükümeti eğitim müfettişi
6. Vahitcan Osman, (M) Editör, Sincan eğitim Yayınları, Şair
7. Erkin Muhemmet, (M) Editör, Sincan eğitim Yayınları
8. Ekber Siracidin, (M) Editör, Sincan eğitim Yayınları
9. Yasin Zilal, (M) baş editör, “Tarım” dergisi; Şair
10. Abdurakhman Ebey, (M) kıdemli editör, Sincan halk Yayınları Müdürü.
11. Ehmetjan Mömin (Tarimi), (M) Kıdemli Editör, Sincan halk Yayınları
12. Qurban Mamut, (M) eski baş editör, “Sincan kültür” dergisi
13. İlham weli, (M) kıdemli editör, “Sincan gazetesi” Uygur Editör Bölümü başkanı
14. Mirkamil Ablimit, (M) Başkan Yardımcısı, kıdemli editör, “Sincan gazetesi” Uygur Editör Bölümü
15. Memtimin Obul, (M) Editör, “Sincan gazetesi” Uygur Editör Bölümü
16. Cur‘et hacı, (M) Editör, “Sincan gazetesi” Uygur Editör Bölümü
17. Erkin Tursun, (M) Editör, yönetmen, ili televizyon istasyonu
18. Abdurehim Abdulla, (M) Kıdemli Editör, Sincan Görsel İşitsel Yayınları; Şair
19. Enver Qutluq (nezeri), (M) Editör, Sincan televizyon istasyonu; Şair
20. Qeyser qéyyum, (M) baş editör, “Edebi Tercümeler” Dergisi (toplama kampına götürülmek için polis geldiğinden ofisinin bulunduğu sekizinci kattan atladı.)
21. Mirzahit kérimi, (M) eski editör (emekli), Kaşgar Uygur Yayınları; Yazar
22. Mehmutcan Hoca (Ümidvar), (M) Editör, “Sincan gençliği” dergisi; Şair
23. Ablacan Siyit, (M) baş editör yarıdmcısı, kıdemli editör, Kaşgar Uygur Yayınları
24. Osman Zunun, (M) eski baş editör, kıdemli editör, Kaşgar Uygur yayınları, emekli
25. Abliz Ömer, (M) eski baş editör, kıdemli editör, Kaşgar Uygur Yayınları, emekli
26. Osman Ehet (M) müzik editörü, Karluk Elektronik şirketi
27. Erkin İbrahim (Peyda) yayıncı, Ögen yayıncılık şirketinin CEO‘su.
28. Chimengül Avut, (F) Kıdemli Editör, Kaşgar Uygur yayıncılar; Şair
29. Tahir Talip, (M) Kıdemli Editör, “Kaşgar Gazetesi” Şair
30. Halide israil, (F) Editör, “Sincan gazetesi” emekli; Yazar
31. Méhrigül Tahir, (F) Öğretim Görevlisi, Kaşgar okulöncesi eğitim koleji; Tahir Talip‘in kızı
32. Abdurahman Abdurehim (M) Kaşgar Uygur Yayınları, editör
33. Memetjan Abliz Böriyar (M), Kaşgar Uygur Yayınlar, editör, Yazar
34. Memet Sidiq (M), Kaşgar Uygur Yayınları
35. Anargul Hekim, (F), Kaşgar Uygur Yayınları
36. Guzelnur Qasim (F), Kaşgar Uygur Yayınları
37. Mahinur Hamut, (F) Kaşgar Uygur Yayınları
38. Erkin Emet (M), Kaşgar Uygur Yayınları Başkanı
39. Emrulla Enwer (M) Kaşgar Uygur Yayınları

ŞAİRLER, YAZARLAR VE ALİMLER

1. Perhat Tursun, (M) Araştırmacı, XUAR halk sanat merkezi; Doktora; yazar, Şair
2. Abbas Moniyaz, (M) profesyonel yazar, XUAR Yazarlar Derneği
3. Muhter Helil Buğra (M), Şair, XUAR TV istasyonu
4. İdris Nurulla, (M) bağımsız çevirmen, Şair
5. Qasimjan Osman (Gazi), (M) devlet memuru, Peyzawat Nahiye parti komitesi propaganda bölümü; Şair
6. Yasinjan Sadiq (Çoğlan) (M) yazar, XUAR Yazarlar Derneği
7. Osman Hoşur (M), yazar, Uygurca Ders Kitabı hazırlayıcılarından
8. Memet Emet Çopani, yazar, Şair
9. Ibrahim Alptekin (M) poet, Yayıncı, Artush
10. Abduqadir Cüme, (M) bağımsız çevirmen, Şair
11. Nezire Muhemmed Salih, (F) bağımsız yazar; Adiljan Tuniyaz’in eşi; Muhemmed Salih hajim’in kızı
12. Muhemmed Salih hajim, (M) Araştırmacı, Milletler Araştırma Enstitüsü, Sincan Sosyal Bilimler Akademisi, emekli; Kuran’ı
13. Uygurcaya çeviren dini alim ve çevirmen; 84 yaşında bir kampta öldü; Nezire Muhemmed salih’in babası
14. Memetéli Abdurehim, (M) Dil kurumu eski başkanı, emekli
15. Tahir Abduveli, (M) Araştırmacı, XUAR dil kurumu
16. Alimjan, (M) Araştırmacı, XUAR dil kurumu
17. Nailcan Turğan, (M) Araştırmacı, XUAR dil kurumu
18. Küreş Tahir, (M) Araştırmacı, Sincan Sosyal Bilimler Akademisi; Tahir Talip’in oğlu
19. Abdurazaq Sayım, (M) Sincan Sosyal Bilimler Akademisi Başkan Yardımcısı; kıdemli araştırmacı
20. Gheyret Abdurahman, (M) Araştırmacı, Sincan Sosyal Bilimler Akademisi Dil Enstitüsü başkan yardımcısı
21. Abduqéyum Mijit, (M) Araştırmacı, Sincan Sosyal Bilimler Akademisi etnik kültür Araştırma Enstitüsü.
22. Sajide Tursun (F) Almanya Gottingen Max Planck Enstitüsü’nde Dini Çeşitlilik Çalışması konusunda doktora sonrası araştırmacısı.
23. Abbas Burhan, (M) Araştırmacı, XUAR eğitim bölümü; Ürümçi şehir 10 ilköğretim okulu müdür yardımcısı.
24. Ablimit, (M) Uygur klasik edebiyatı bağımsız araştırmacı; Doktora
25. Gulbahar Eziz, Writer, poet, Avukat.
26. Adiljan Tuniyaz, (M) eski personel, Sincan halk radyo istasyonu; Şair; Nezire Muhemmed Salih’in kocası
27. Dilmurat Tursun (M) Araştırmacı, Ürümçi belediye eğitim bölümü,
28. Adil Rişit (M) Araştırmacı, XUAR eğitim Yayınları
29. Tursunjan Muhemmet Marşal, web sitesi editörü, yazar

SANATÇI, AKTÖR, YÖNETMEN, ORGANİZATÖR, ŞARKICILAR

1. Mehmutcan Sidiq, (M) yönetmen, Sincan televizyon istasyonu
2. Ehmetcan Metrozi, (M) Teknisyeni, Sincan televizyon istasyonu
3. Qeyyum Muhemmet, (M) Doçent, Sincan Sanat Enstitüsü; aktör; sunucu; Aynur Taş‘in kocası
4. Aynur Taş, (F) Ürumçi Halk radyo istasyonu, sağlık nedeniyle emekli oldu; Qéyyum muhemmet’in eşi
5. Erkin Tursun, (M) Editör, yönetmen, ili televizyon istasyonu
6. Es’et Éziz (M) Ürümçi Halk radyo istasyonu Uygur Editör Bölümü başkanı
7. Zulpiqar Köreş, (M) Editör, Sincan televizyon istasyonu; Şarkıcı
8. Abdurehim Heyit (M) Ozan
9. Zulpiqar Köreş (M) sunucu, XUAR tv istasyonu
10. Reshide Dawut (F) şarkıcı, XUAR tiyatrosu
11. Adil Micit (M) komedyen, XUAR tiyatrosu
12. Senever Tursun (F) şarkıcı, XUAR tiyatrosu
13. Gulşen Memettursun, sunucu, XUAR TV station
14. Ablet Zeydın (M) XUAR tv istasyonu, editör
15. Peride Mamut (M), Şarkıcı, actor
16. Zahirshah Ablimit (M) şarkıcı
17. Ablajan Awut Ayup (M) Şarkıcı

BİLGİSAYAR MÜHENDİSLERİ

1. Qeyser Abdukerim (M), bilgisayar mühendisi, Şair.
2. Metyasin Metqurban (M) Bilkan Elektronik şirketi, CEO, bilgisayar mühendisi
3. Perhat Zahir (M) Bilgisayar mühendisi
4. Abdurahman Memetabla (M) Bilgisayar mühendisi, CEO, Ravanyol elektronik şirketi.
5. Nurshat (M) grafik tasarımcısı, Karluk Elektronik şirketi
6. Abletjan İsmail (M), Yeltapan programının yazılımcısı, XUAR devlet web sitesi ts‘nin mühendisi.
7. Sirajidin Qarluq (M), Qarluq electronic, co, ltd,
8. Amannisa Qemirdin (F) muhasebeci, Karluk Elektronik,
9. Reyhangul Mehmut (F) grafik tasarımcısı, Karluk Elektronik
10. Yusup Ehmet (M) grafik tasarımcısı, Karluk Elektronik
11. Emetjan, (M) qutlan elektronik şirketi, bilgisayar mühendisi
12. Muhtar Rozi, (M) Bilgisayar uzmanı; programcı
13. Ekber Eset (M) Web Sitesi Tasarımcısı, CEO, bagdax elektronik
14. Dilşat Perhat (Ataman), (M) “Diyarim” Web sitesinin kurucusu

FOTOĞRAFÇI

1. Nicat Memtimin, (M) Kaşgar belediye bilgi ofisi çalışanı; fotoğrafçı
2. Mutellipcan Memtimin, (M) “Kaşgar Beyaz At fotoğraf stüdyosu”nun sahibi; fotoğrafçı

DİĞER

1. Ablimit Ablikim, (M) Yüksek Lisans öğrenci, Şangay Sanat Enstitüsü
2. Arzugül Abdurehim, (F) Japonya’da Yüksek lisans yapmıştı.
3. Abdureşit İmin (M) XUAR Tarım Bakanlığı
4. Gülbahar Éziz, (F) devlet memuru, XUAR cezaevi yönetim ofisi; psikoloji danışmanı; avukat
5. Ghalip Rahman, (M) Ürümçi Belediye Mahkemesi Başkan Yardımcısı, hakim.

Ek: Sincan ‘ ın diğer azınlık milletlerden hapsedilmiş aydınlar

1. Qabilqan Sadiq, (M) Editör, Sincan eğitim yayınları; Kırgız
2. Esqer junus, (M) Araştırmacı, Sincan Sosyal Bilimler Akademisi; Kırgız
3. Hörmetjan Abdurahman (Fikret), (M) Profesör, Sincan Üniversitesi; Özbek
4. Mambet Turdi, (M) Profesör, Sincan Normal Üniversitesi; edebiyat eleştirmeni; Kırgız
5. Abdurahman Eziz (M) Yazar, Ermudun, Yengisheher, Kashgar, Kyrgiz  Kaynak: Karar Gazetesi