Dedemli’de bayram ayrı güzel

Arife gününe özel un ve pekmezin karışımıyla yapılan külçe tatlısı yapılır. Yine paylaşmayı ve birlikteliği vurgulamak için köyün en büyük damında sofralar kurularak hep birlikte yemekler yenilir.
Bayramın en güzel yaşanılan yerlerden biri de Dedemli Kasabası. Orta Toroslar'ın içinde oldukça güzel bir yerleşim olan Dedemli, aradan yüzyıllar geçmesine rağmen, gelenek ve göreneklerini bugün dahi devam ettiriyor. Paylaşmanın ve birlikteliğin en güzel örneklerini yaşatan Dedemli Kasabası, Seyyid Bayram Veli Hazretleri gibi önemli bir manevi şahsiyeti de barındırıyor.
Bu yönüyle kasabada bayram geleneği yüzyılardır aynı. Arife günü Dedemli'den, şehirden ve çevre köylerden gelenler ilk önce Seyyid Bayram Veli Hazretlerinin türbesinde toplanır. Burada Kur'an okunur, dua edilir ve ilahiler söylenir. Ardından misafirler ve köylüler köyün en büyük damında bir araya gelir. Hazırlanan yemekler dama gelir ve herkes birlikte yemenin mutluluğunu yaşar. Birlik ve beraberliğin en güzel örneğini sergileyen bu gelenek bayramlarda aksatılmadan yerine getirilir. Bayramın en önemli yemeğini ise pekmez ve unun karıştırılmasıyla yapılan külçe tatlısı oluşturulur. Hazırlanan tatlı herkese ikram edilir. Bayram boyunca da aynı gelenek devam eder. Köye gelen hiçbir misafir yemek ikram edilmeden gönderilmediği gibi muhakkak külçe tatlısı da ikram edilir.
DEDEMLİ KASABASI'NIN KURULUŞU
Orta Torosların en eski yerleşim yerlerinden olan Dedemli Kasabası kuruluşu itibariyle Anadolu Selçuklu Sultanı 1. Alaaddin Keykubat dönemine rastlamaktadır. Kasabanın kuruluşu Ahmet Yesevi talebelerinden Horasanlı Seyyid Bayram Veli'nin öncülüğünde olmuştur. Resmi olarak yazılı ya da görsel bir kaynak bulunmasa da halk arasında anlatılan hikayeler günümüzde tazeliğini korumaktadır. Rivayete göre Peygamber Efendimizin soyundan gelen Seyyidi Bayram Veli Hazretleri Ahmet Yesevi ocağında dini ilimlerin yanı sıra fenni ilimlerle meşgul olan büyük bir zattır. Bir gece rüyasında bugünkü Dedemli Kasabasının eteğinde bulunan Göksu nehri kıyısına gelip yerleşmesini ve burada yurt kurmasını emreden bir ses duymuştur. Kendisine bir bulutun kılavuzluk edeceği ve bulutu takip etmesi beyan edilmiştir. Bu ses 3 gece rüyasında tekrarlayınca zatı muhterem bir şafak vakti eşi, oğlu, kızı ve hizmetçisi ile birlikte yola koyulur. Yolculuk boyunca konakladığı yerlerde ilim ve irşad vazifesini yerine getirir. Bulunduğu dönemde kıtlık, soygun, istila, savaşlar nedeniyle bunalan halk bu zatın manevi iklimine kapılarak peşinden gelmiştir. Bugün bile halk arasında kullanılan Arap, Divriği, Tunuslu gibi lakaplar bu beldelerden gelen aileleri temsil etmektedir.
5 kişiyle çıktığı uzun bir yolculuğun ardından kalabalık bir toplulukla Orta Toroslar'ın yamacında bugünkü Dedemli'ye çadırını kurar. Takip ettiği bulut burada gökyüzünde yükselerek gözden kaybolunca kuracağı yurdun burası olduğunu anlar. Artık bugünkü Dedemlinin ilk temeli atılmıştır.
Buraya bugünün üniversite ayarında medrese kurarak müderris, alim, efendi ve hoca yetiştirmiştir. Yaşamı süresince gösterdiği kerametlerin yanı sıra vefatından sonra da kerameti görülmüştür.
Asasıyla su çıkarması, Alanya beldesinden yaylaya gelen atlı bir kadını evinden kurtarması, sefere giden askerlerin atlarını doyurması gibi daha birçok kerameti anlatılmaktadır. Vefatından sonra vasiyeti gereği köyün tam karşısındaki dağa defnedilir.
AREFE GÜNÜ SEYYİD BAYRAM VELİ'NİN TÜRBESİ'NE GİDİLİR
Seyyid Bayram Veli halk arasında son derece sevilen sayılan biriydi. Herkes ona yakınlık hissettiği için “Dede” diye hitap eder, kurduğu köye, “Dedemin Köyü” derlerdi. Zamanla bu yerin adı Dedem Köyü olmuş, 1968 yılında belediyelik olması sebebiyle Dedemli adını almıştır. Seyyid’in vefatı çevre halkını derinden üzmüştür. Özellikle Dedem köylülerin manevi dedesi olan Seyyid'in ölümü aile bireyinin ölümü gibi hissedilmiştir. Her bayram arefesinde kendi ailelerinden önce seyyidin türbesini ziyaret ederek duaları için bu yüce mana erini vesile kılmışlardır. Zaman içerisinde halk bu uygulamayı toplu olarak icra etmeye başlamışlardır. Bayram arefelerinde öğle namazından sonra bütün köy halkı köyün tek mezarlığı içinde bulunan Seyyid'in kabri etrafında toplanır, hafızlar, hocalar burada Kur’an-ı Kerim okur ve akabinde topluca dua edilir. Duanın ardından herkes kendi hısım akrabasının mezarına giderek ölmüşlerine dua eder. Halen günümüzde bu gelenek ilk günkü gibi devam ettirilmektedir. Öyle ki gurbette bulunan köylüler arefe gününü bayramdan daha çok önemsemektedir.
AREFE GÜNÜ KÜLÇE İKRAMLAŞMASI
Dedemli'de bayramlar kadar arefe günleri de coşkulu geçmektedir. Halk arasında sosyal yardımlaşma ve hediyeleşmek için aranan fırsat arefe günlerinde yakalanmıştır. Sadece arefe günleri öğle vakti zamanında erkekler türbe ziyaretine giderken evin hanımları da külçe adı verilen tatlı yaparlar. Yapılan bu tatlıların tamamı komşulardan başlamak üzere bütün köy ahalisine ikram edilir. Külçenin kısaca yapımı şöyledir: un kavrulur, soğutulur, pekmezle karıştırılarak şekerleme elde edilir. Bu şekerleme daha önceden hazırlanan mini pide üzerine sürülür. Bu şekerleme sadece bayram arefelerinde yapılır ve tamamı ikramlıktır.
BAYRAM DAMI
Bayram Damı geleneği Dedemli’nin misafirperverliği ve sosyal dayanışmanın en güzel sergilendiği gelenektir. Bayram damı geleneğinin doğuşu tamamen misafirler ve yolcular içindir. Köyün kurucusu Seyyid Bayram Veli’nin türbesine Dedemli köylülerin yanı sıra komşu köy, kasaba, ilçe ve hatta vilayetlerden ziyarete gelenler bulunuyor. Ziyaret için özellikle arefe ve bayram günleri tercih ediliyor, çoğu insan bayramını burada geçiriyor. Gelen bu misafirleri aç, açıkta bırakmamak ve kendilerini yabancı hissettirmemek adına bayram sabahları herkes evinde sofra hazırlarlar ve köyün en büyük damında bahranalar kurarak aynı sofrayı paylaşırlar. Böylelikle hem misafirlere en güzel ikramlar yapılmış olur hemde zengini fakiri aynı sofrada buluşarak birlikte yemek yerler.
Dedemli'de bayram bu yemekten sonra başlar. Günümüzde halen bu gelenek coşkuyla devam ettirilmektedir.
FOTOĞRAF VE HABER: RAMAZAN BİLGİLİ