"16 Ağustos 1064" Türklerin Anadolu’da ilk fethi: Ani’ye Selçuklu mührü

GEZİ-YORUM: HÂLİD ŞEN

Türklere Anadolu’nun kapılarının 1071’de Malazgirt Zaferi ile açıldığı anlatılsa da 16 Ağustos 1064 yılında Sultan Alparslan Ani kalesini fethederek büyük bir başarıya imza atmış ve bu fetih Türklere Anadolu'nun kapılarını açmıştır.

1064 yılında Bizans ordusu Selçuklu Sultanı Alparslan'la ilk kez karşı karşıya geldi. Sultan Alparslan bu alınamaz denilen kaleyi aldığında hemen ilk şehri Ani'de kurdu ve ismine de Şehristan dedi. Anadolu'nun ilk Türk şehri burada kurulmuştur. Ve Şehristan şehrinin dış surları Selçuklular tarafından Sultan Alparslan'ın emriyle komutanı Manuçehr, tarafından inşa edildi. İlk cami de burada inşa edilmiştir. İlk Selçuklu Anadolu eserleri buradadır, ilk çarşılar, ilk medrese, ilk kervansaray...

Kars’ın doğusunda, İl Merkezine 42 kilometre uzaklıktaki Anı Antik Kenti, Türkiye-Ermenistan sınırını ayıran Arpaçay Nehrinin batısında tamamı Türkiye Topraklarında volkanik arazi üzerine kurulmuş bir Ortaçağ kenti. Kentin önemi, İpekyolu üzerinde kurulmuş olmasından geliyor. Ani Ören yeri Anadolu’ya İpek Yolu üzerinden girişte ilk konaklama merkezi ve bir ticaret merkezi olduğu için antik kentin zenginliği dikkat çekiyor. Ören yerinin en eski tarihi M.Ö. 5000 yıllarına kadar uzanıyor.

FETİH KİTABESİ KARŞILIYOR

Ani, tarihte Saka Türkleri, Sasaniler, Bagratlı Krallığı, Bizanslılar, Şeddat Oğulları Beyliği, Anı Gürcü Atabeyleri, Harzemşah Devleti, İlhanlılar, Selçuklular, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Osmanlı Devleti ile Ruslar’a ev sahipliği yapmış. Bugünkü ören yerini oluşturan iç kale M.S. IV. yüzyılda Kars Şehrine ismini veren Karsak’lılar tarafından yaptırılmış. Ören yerinin dış cephe surları Bagratlı Kralı Aşot tarafından M.S. 964 yılında yaptırılmaya başlanmış daha sonra Kral III. Sembat 978 yılında 2. takviye sur sistemini yaptırmış,1064 yılında Selçuklu Sultanı Alparslan’ın Ani’yi ele geçirmesinden sonra Ani Beyi olan Ebul Menucehr tarafından 1064 – 1072 arasında 3. Surlar yaptırılmış.

Ani surlarından ilk girişte sizi iki şey karşılıyor. Bir tanesi fetih kitabesi, diğeri ise Sultan Alparslan'ı ve Selçuklu'yu temsil eden, Batıya doğru yürüyen aslan. Surların yedi giriş kapısı bulunuyor. Selçuklular Ani’yi 1064’de fethettikten sonra ana giriş kapısına yürür vaziyette bir aslan figürü yerleştirmiş. Şeddadilerden Ebü-Şüca Menuçehr (l064-1110) surları ve sur kapısını onararak dört satırlık bir de tarihsiz kitabe koydurmuş. Ayrıca surların içerisine sekiz köşeli kalın ve yüksek minareli Menuçehr Camisi’ni yaptırmış.

DÜNYA KÜLTÜR MİRASI LİSTESİNE EKLENDİ

Antik kent içerisinde bulunan İç Kale, Fethiye Cami (Büyük Katedral), Ebul Menucehr Camii, Selçuklu Kervansarayı, Resimli Kilise ve Selçuklu Hamamları en önemli taşınmaz kültür varlıklar olarak dikkat çekiyor. Ani Harabeleri, 2016 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesine dahil edildi ve Türkiye’nin listedeki 16. kültürel varlığı olmuş oldu.

Ani Şehri’nin (Antik kenti) özellikle Doğu Ekspresi tren seferlerinin popüler olması ile birlikte ziyaretçi sayısında artış yaşanıyor. Tarihimizin temel taşlarını oluşturan bu bölgede bulunan Türk İslam eserlerini görmek için akın akın seferler düzenlememiz gerekirken, adeta unutulmuş bir şehir havasında Ani...

Çıldır Gölünden doğan, Aras nehrinin önemli kolu olan Arpaçay nehri, Türkiye-Ermenistan sınırını oluşturuyor ve Ani şehri bu nehrin Türkiye tarafında bulunuyor. Kars şehir merkezinden 42 kilometre uzaklıkta bulunan Ani Şehri’ne gitmek için bir araba kiralamanızı öneriyorum. İl özel idarenin servisleri bulunsa da ‘sadece konulmuş olması amaçlandığı’ için işinizi görmüyor. Yaklaşık 16 bin metrekare alan ile Türkiye’nin en büyük ören yerlerinden biri olan Ani’yi gezmek için 1-2 gün gerekirken, ayarlanan servis ile 2-3 saat süre ayrılıyor. Taksilerin de pahalı olduğu düşünülürse, araç kiralama en iyi alternatif olacaktır.

YETERLİ ZAMANI AYIRMALISINIZ

Mart ayında gitmemize rağmen ciddi bir rüzgar ve soğuk vardı. Alan büyük olduğu için tam gün gezseniz belki yetiştiremezsiniz. O yüzden yanınıza atıştırmalıklarınızı da alabilirsiniz.

DEVAMI YARIN...