Yarı Alman yarı Macar bir ülke Slovakya

FOTOĞRAFLAR İÇİN TIKLAYIN

İBRAHİM BÜYÜKEKEN

Orta Avrupa'nın en genç ülkesi Slovakya, 1993 yılında Çek Cumhuriyeti'nden ayrılmasının ardından hem sosyo-ekonomik, hem de kültürel alanda ayaklarının üzerinde durmaya çalışıyor. Tarih boyunca Avusturya ve Macaristan yönetimi altında kalan Slovakya'da Alman ve Macar kültürünün izlerini her yerde görmek mümkün.

1993 yılında Çekoslavakya'dan ayrılarak bağımsızlığını ilan eden Slovakya, 2004 yılında Avrupa Birliği (AB)'ye tam üye olarak, Avrupa ile entegrasyonunu hızlandırdı. Tarih boyunca Avusturya ve Macaristan hakimiyetinde yaşayan Slovakya'da Slav kültüründen daha çok Alman ve Macar kültürü ağırlını hissettiriyor. Ülkedeki tarihi eserlerin büüyük bir kısmında Macar sanatçıların imzası bulunuyor. Slovakya'daki 4 günlük gezimde Bratislava, Nitra ve Zlate Moravce şehirlerini ziyaret ettim.

ÜÇ ÜLKENİN SINIRI BRATİSLAVA'DA KESİŞİYOR

Slovakya'nın başkenti Bratislava'da tarih ve doğa iç içe geçmiş durumda. Viyana'dan Bratislava'ya girerken yol üzerindeki yel değirmenleri dikkatimden kaçmıyor. Önce bu yel değirmenlerinin Slovakya'ya ait olduğunu düşündüm. Yanıldığımı farkettim. Beraber yolculuk yaptığımız Profesor Jozef bey, yel değirmenlerinin Avusturya'ya ait olduğunu söyleyince, büyük bir şaşkınlık yaşadım. Avusturya, enerjisinin önemli bir kısmını rüzgar enerjisinden karşılıyor. Bu enerjinin bir kısmını da Slovakya'ya satıyor. Başkent Bratislava ise üç ülkenin keşistiği yerde kurulmuş. Bir tarafta Macaristan sınırı diğer tarafta Avusturya sınırı. Bratislava, 20. yüzyılın sonlarına kadar Macaristan toprağı oldu. Osmanlı akınlarıyla birlikte Bratislava Macaristan'ın başkenti oldu ve uzun yıllar Macaristan'a başkentlik yaptı. Bu yüzden Slovakya'da Macar kültürünün izlerini herde görmek mümkün. Macarlara göre Slovakya bayrağındaki "çifte haç ve 3 tepeli dağ" sembolü bile Macarlara ait. Slovaklar ise bu iddiaları kesinlikle reddediyor.

TUNA NEHRİ İLE BİR BAŞKA GÜZEL

Bratislava diğer Avrupa şehirleri gibi bakımlı ve güzel. Şehrin ortasından meşhur Tuna Nehri geçiyor. Nehir üzerinde gün boyu ve geceleri turlar düzenleniyor. Tuna Nehri şehre ayrı bir güzellik katıyor. Slovakya'daki tarihi yapılar ise asırlardır korunmuş. Tarihi katedraller, kiliseler. Özellikle Bratislava Kalesi tüm ihtişamıyla insanı büyülüyor. Kalenin içerisinde sanatsal ve kültürel faaliyetler yapılıyor. Bratislava kalesinden şehri izlemek ise ayrı bir zevk. Kaleyi gün boyunca çok sayıda turist ziyaret ediyor. Bratislava'da birçok Avrupa şehrinde olduğu gibi 'Old Town' denilen bir bölge var. Gezilecek yerlerin bir çoğu bu bölgede,sadece yayaya açık bir alan o yüzden dolanmak kolay oluyor. Old Town bölgesindeki evler ve diğer bir asırdan fazla bir ömre sahip. Avusturya-Macaristan döneminden kalma tarihi yapıtlar Slovaklar tarafından özenle korunuyor. Hayat burada çok canlı. Bratislava'nın kalbi Old Town bölgesinde atıyor. Burada bir de altgeçit bulunuyor. 1526 yılında inşa edilen gizli geçit Osmanlı akınlarından korunmak için yapılmış. Slovaklar bu geçiti asırlardır koruyor.

SLOVAKLAR TARİHİ DOKUYU KORUMUŞ

Bratislava'da Trinity Kilisesi ve St. Martin's Katedrali de eski şehrin çevresinde yer almakta, fakat katedral biraz daha kuzeyde kalıyor. Bu ikisini de görüp ardından, bilinen ezcanelerin en eskisi olan ve Panska sokağı üzerinde bulunan Salvatora Apodheke'ye yönelebilirsiniz. Hlavne Meydanı (Hlavné námestie) da, burada görülecek yerler arasında. Bu meydanda bulunan Bratislava Şehir Müzesi (Múzeum Mesta Bratislavy) de görülmeye değer. Neoklasik tarzda inşa edilmiş 1770 yılına ait Primatial Sarayı da ziyaret edilebilecek mekanlar arasında. Bezrucova üzerindeki mavi kilise de, bu değişik rengi ile dikkat çekiyor. Avrupa Birliğine üye olmasına rağmen, Slovakya'nın pek de gelişmiş bir ülke değil. Toplu ulaşımda hâlâ ikinci dünya savaşı yıllarından kalma tramvaylar, otobüsler kullanılıyor ya da şehrin ufacık havaalanında büyük havayolu şirketleri faaliyet göstermiyor. Sovyet etkisini binalarda, caddelerde, sokaklarda, kısacası hemen her yerde görmek mümkün.

SLOVAKYA'NIN GÜZEL BİR ŞEHRİ

Slovakya'nın Nitra, Kosice şehirlerini de görülmeye değer. Slovakya' nın en eski şehirlerinden biri olan Nitra ayrıca ülkenin en eski siyasi ve kültürel merkezidir. Nitra 1663 yılında şehir ve kalesi Budin beylerbeyi Sarı Hüseyin Paşa tarafından fethedildi ve Litra adıyla 1685 yılına kadar Uyvar Eyaleti' nin sancağı oldu. Nitra, Bratislava kadar turistik bir şehir değil. Nitra Kalesi ve Nitra Nehri mutlaka görülmeli. Buradan şehri kuş bakışı izlemek mümkün. Nitra Kalesi özellikle yeni evlenen çiftlerin fotoğraf çekmek için uğradığı en önemli mekanlardan birisi. Uzun yıllar Büyük Moravya İmparatorluğu'na başkentlik yapan Nitra'da tarihi kilise ve katedral var. Nitra halkı Slovakya'nın en dindar halkı. Şehirde Türklerin açtığı restoranlar var. Slovaklar, Türk yemeklerini çok beğeniyor. Nitra'ya 30 kilometre mesafedeki Zlate Moravce isimli küçük bir kasabı şehrini de görme fırsatım oldu. Ne kadar turistik olmasa da halkı çok sıcakkanlı ve misafirperver. Slovakya'ya yolunuz düşerse göreceğiniz çok yer var. Euro'nun kullanımı ile birlikte ülkede herşey pahalı hale geldi.

ENERJİ DEVİ KÜÇÜK ÜLKE

Orta Avrupa'nın genç ülkesi Slovakya, enerji sektöründe oldukça iddialı. Slovakya hem nükleer ve hem de termik santrallere sahip bir ülke. Slovakya’nın kömür ve linyit tüketiminde de kendine yeterli bir konumunda ve bu iki enerji kaynağı ülkenin toplam enerji gereksinimlerinin önemli bir kısmını karşılıyor.

SLOVAKLAR KARAPINAR'DA ÇOK ISRARLI

Özellikle termik santral teknolojisinde oldukça iddialı olan Slovakya, Karapınar'da kurulacak olan 5 bin megavatlık termik santrale de talip. Slovakya'nın HPP şirketi termik santral için 10 milyar dolarlık teklifte bulunmuştu. Proje ile ilgili ihale süreci devam ediyor. Slovaklar ise Karapınar'da kurulması planlanan termik santral ihalesini almakta çok ısrarlı. Slokvakya Başbakanı Robert Fico, mart ayında Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’a gönderdiği resmi mektupta, yatırıma talip olduklarını belirtmişti. Slovakya Başbakanı Fico, “Para hazır, yatırıma talibiz” diye mektup yazarak, termik santralde ısrarcı olduklarını vurgulamıştı. Hükümetin başlattığı yerli kömür hamlesi dünyanın gözünü Türkiye’ye çevirdi. Konya-Karapınar’da yapılması planlanan 5 bin megavatlık kömür santralı için Suudi Arabistan ve Slovak-Tayland Konsorsiyumu müzakerelerde son viraja girdi. Konya-Karapınar sahasında 10 milyar dolar yatırımla, elektrik kurulu gücünün yüzde 8′ini oluşturacak 5 bin megavatlık elektrik santralı inşa edilmesi planlanıyor. Saha için Suudi Acwa ile Slovak HPP ve Taylandlı SINGA grupları masada son aşamaya geldi.

2 ADET NÜKLEER SANTRALE SAHİPLER

Slovakya'nın neredeyse her şehrinde termik santral bulunuyor. Slovaklar, hem kendileri için enerji üretiyor hem de komşu ülkelere enerji satıyor. Rusya ve Ukrayna arasında yaşanan gerilimin ardından Slovakya, zor durumda kalan Ukrayna'ya ciddi oranda enerji satışı yaptı. Ülkenin en önemli geliri enerji ve tarım sektöründen geliyor. Çekoslovakya zamanında sanayi yatırımları Çek Cumhuriyetina yapılırken, Slovakya ise daha çok tarımsal üretimle ve enerji sektörüyle geçimini sağlamış. Özellikle Batı Avrupa’da tüketilen doğal gazın yüzde 25’i Slovakya topraklarından geçen transit hatlar sayesinde bölgeye ulaştırılmaktadır. Bu oran aynı zamanda Rusya’nın Batı Avrupa’ya ihraç ettiği doğal gazın da yüzde 70’ini oluşturuyor. Ülkenin doğal gaz ve enerji pazarı kademeli olarak özelleştiriliyor. Özelleştirmelerin önemli bir kısmı Almanların lehine işliyor. Termik santralleri Alman şirketleri bir bir satın alıyor. Slovakya’da iki nükleer santral bulunuyor ülkenin elektrik enerjisi üretiminin yüzde 60’ı bu santrallerden karşılanıyor.

IRKÇILIĞIN PENÇESİNDEKİ ÜLKE

Avrupa'nın genelinde artan ırkçılık ve yabancı düşmanlığı Slovakya'da zirve yaptı. Tarih boyunca başka ülkelerin hakimiyeti altında kalan Slovakya'da son yıllarda ırkçılık, yabancı düşmanlığı, İslamofobia ve anti-semitizm ciddi bir şekilde arttı. Bugüne kadar kapalı bir toplum Slovaklar, AB üyeliğiyle birlikte başka halklarla da tanışma fırsatı buldu. Slovakya'da sadece siyahi vatandaşlara değil Romanlara, Macarlara ve Türklere yönelik de ırkçı saldırılar yapılıyor. Slovakça konuşmayan ve biraz esmer olan insanlara sözlü ve fiziki saldırı özellikle Bratislava'da çok yaygın. Irkçılığa en çok maruz kalan halk ise Romanlar. Genel olarak her ülkede en çok itilen kakılan toplum Romanlar. Romanların yüzde 47'si, son 1 yılda içinde en az bir kez ırkçı saldırının kurbanı olmuş. Slovakya'nın güneyinde Macaristan sınırı yakınlarındaki Szered kasabasında Romanların yaşadığı semt beton duvarlarla çevrilmiş durumda. Avrupa'da Berlin Duvarı'nın yıkılmasının ardından yapılan tek duvar bu kasabada bulunuyor. Dünyada ise İsrail'in Filistinlilere yaptığı duvar tek örnek olarak karşımıza çıkıyor. Szered Belediyesi tarafından semtlerinin kalın duvarlarla çevrildiğini açıklayan Romanlar, ırkçılık yaptığı gerekçesiyle belediye başkanını ve belediyeyi AB yetkililerine şikayet etti. Fakat bir sonuç çıkmadı.

Slovakya'da Macarlara yönelik de baskılar artıyor. Slovakya'da kamu kurumlarında Macarca konuşmak yasak. Slovakya'da yapılan uluslararası futbol maçlarında siyahi futbolcular sık sık ırkçı tezarühatlara maruz kalıyor. Yeni Slovak gençler, ülkeyi ziyarete gelen Arap, Türk ve Afrikalı turistlere bile saldırıyor. Slovaklar, uzun zaman birlikte yaşadıkları Çeklerden de oldukça rahatsız. Çeklerin kendilerini küçük gördüğünü iddia eden Slovaklar, Çeklerden pek haz etmiyor. Özellikle Başkent Bratislava'da aşırı sağcı gruplar zaman zaman yürüyüşler yaparak, polisle çatışıyor. Slovakya, Türk ve Arap turistler için hatta Yahudiler için bile güvenli bir ülke değil. Her an bir köşede ırkçıların saldırısına uğrayabilirsiniz...