MESNEVÎDEN SEÇMELER
Her köle âzâd edilince sevinir. İlâhi; ben ise sana kul olduğum için seviniyorum.
• Bütün âleme âşıkım. Çünkü bütün âlemi Allah’ü zül Celâl yaratmıştır.
• Madem ki insan yüzlü birçok şeytan vardır. O halde her ele el vermek, yani intisap ve biat etmek caiz değildir.(313)
• Ey can; Evvelâ farenin def’i çaresine bak, ondan sonra buğday toplamaya çalış.(377)
• Eğer bizim ambarda bir hırsız fare bulunmasaydı, kırk yıllık amel buğdayı nereye giderdi.(378)
• Halife Leyla’ya dedi ki; Mecnunun perişan olmasına ve sapıtmasına sebep olan Leyla sen misin? Sen diğer güzellerden fazla bir şey değilsin. Leyla da cevap verdi ki; Sen mecnun olmadığına göre sus.(406-407)
• Toprak emindir. Ona her ne ekersen hıyanetini görmezsin. Ektiğin şeyin cinsini ziyadesiyle alırsın.(507)
• Bazı yıldızlar vardır ki, şu meşhur yedi gökten başka göklerde dolaşırlar.(749)
• Allah bir kimseyi rezil ve rüsva etmek dilerse, onu Enbiya ve Evliyaya dil uzattırır.(812)
• Nerede akar su bulunursa orada yeşillik olur, nerede göz yaşı bulunursa orada merhamet olur.(817)
• Geminin içine su dolmasın. Onun batmasına sebep olur. Fakat suyun gemi altında bulunması onun batmama sebebidir.(978)
• Eğer Adem evlâdı suretiyle insan olsaydı, Hz. Muhammed ile Ebu cehil bir olurdu.(1012)
• Paralardan padişahların adı kaldırılır ama, Hz. Muhammed’in nâm-ı şerifini kimse kaldıramaz. (1103)
• Sen nur-ı İlâhî ile değil, nar-ı İlahî ile baktığın için iyiliği kötülükten fark edemiyorsun.(1331)
• Hürmet gösteren hürmet görür. Şeker getiren de badem helvası yer. (1493)
• İnsanın işi hata, Allah’ın işi ata (af) dır. Ya Rabbi sen de kulun harekatına göre muamele edecek olursan arada ne fark kalır. (1565)
• Meşhur olan kimsenin başına kırbadan su dökülür gibi isabet-i aynlar, gazablar ve hasedler boşanır. (1833)
• Bahar mevsiminde bir taş yeşerir mi? Toprak ol ki (Toprak gibi mütevazı ol ki) senden renk renk güller ve çiçekler yetişsin. (1907)
Para vermek cömert olana layıktır. Aşık olana ise can vermek düşer. (2239)
• Tatlılık yani refah içinde yaşayan kişinin ölümü zor olur. Çünkü alışılmış şeylerden ayrılması güç olur. Nefsinin her arzusunu yerine getiren canını zor verir. (2306)
• Halkın, nebilere velilere düşmanlık göstermesi, Hintli bir kölenin efendisine kızdığından dolayı kendisini öldürmesine (intihar etmesine) benzer. (4770)
• Ne vakte kadar destinin üstündeki nakışlara aşık olup kalacaksın. Nakıştan vazgeç te destinin içindeki suyu ara. (4990)
• Bir buğday başağı Hz.Âdem’in tuzağı olmuştu. Fakat sonunda kendisi insan başağı, yani Ebul Beşer oldu. (2792)
• Denizin suyu ölüyü üstünde taşır. Diri olan denizin elinden nasıl kurtulur. (2843)
• Sen beşeriyet vasıflarından ölürsen, esrar denizi seni başında gezdirir. (2844)
• Bir mümin altından bir put bulunca onu putperestlere bırakırda çekilir mi? Belki onu ateşte eritir, putluk şeklini değiştirir ve faydalanır. (2889)
• Ya Rabbi. Sen ölüden diri, diriden de ölü çıkarırsın. Ebu Cehil’in oğlu İkrime aşikâre Müslüman, Nuh Peygamberin oğlu ise sapıklardan oldu. (3397)
• Çocuklar at diye bindikleri dalı kendileri taşır ama kendilerini ata binmiş kabul ederler. (3432)
• İlim kalbe aksederse sahibine yardımcı olur. İlim sadece cesede aksederse sahibine yük olur. (3441)
• Din ehli ile kin ehlini ayırt et. Celis-i İlâhi olanları ara bul, onlarla otur. (3710)
• Şu toprakta bile Allah’ın hilmi eseri vardır ki, pislikleri mahveder de sonra gülleri yetiştirir. (5753)
• Âkıl’den sudur eden cefa, cahilden vuku bulan sefadan evladır. (5825)
• Eğer pislik böceği bir gül suyuna rağbet gösterirse, o rağbet onun gül suyu olmadığına delildir. (6033)
• Allah Kâbe’yi İbrahim ve oğlu İsmail’e yaptıralı beri Onun içine gitmedi. Fakat benim bu gönül evime ondan başkası girmedi. Kâbe Azer oğlu İbrahim’in binasıdır. Gönül ise Celil ve Ekber olan Allah’ın nazargâhıdır. (6195-6196)
• Manda gibi bütün gece uyumasın diye Allah, bana lütuf ve kereminden dertler ihsan etti. (6209)
• Şeytan: “Ben bir kötülük ettim. Âdeme secde için memur olduğum halde itaatsizlik gösterdim. O hareketimden hâlâ pişmanım ve gecemin gündüz olmasını, yani; Hakkın rahmetine ve affına mazhar olmamı beklerim. Acaba her gün yüzlerce ısyan içinde olanları hâli ne olur? (6674)
• Ahmaklar Kâbe’ye tazim ve hürmet ederler de, gönül sahiplerinin gönlünü kırmaktan çekinmezler. Kâbe mecaz, müminin kalbi ise Allah’ın gerçek evidir. (7043)
• Derenin suyu deveye göre azdır, lâkin fareye göre o deniz gibidir. (7462)
• İnsan anasının karnında cenin iken gıdası kandan ibaretti. Kan necis iken ona pâk bir gıda olmuştu. (7780).
• Eğer garip bir köpek bir mahalleye gelecek olsa, o mahalle köpekleri ona eziyet ederler ve derler ki; Seni besleyen sahibinin semtini bırakma, ondan yediğin nimet hakkı için onun evini bekle, nankör olma. (8022)
• Su tevazusundan dolayı yüksekten aşağıya akar da Allah onu tekrar yükseltir (Buhar olur), Buğday tevazusundan dolayı toprağa iner de Allah onu yine başak halinde yukarı çıkarır. (8187)
• Mecnun bir köpeği okşuyor, seviyor, öpüyor ve adeta önünde kendinden geçiyordu. Sordular: Bu köpek Leyla mahallesinin köpeğidir dedi. (8291)
• Kalbi nurlu bir zatın bendesi olmak senin için padişahların başına taç olmaktan daha hayırlıdır. (8362)
• Eğer içinde yağ yanan kandile bakarsan yolunu kaybedersin. Onun verdiği ışıktan yararlanacaksın. (8959)
• Ey kerem sahibi kişiler. Malumunuz olsun ki bu dünya bir ağaç gibidir. Bizde onun üstünde tamamıyla olmamış meyveler gibiyiz. Ham meyvenin ağacın dallarına sıkıca tutunduğu gibi dünyaya tutunuyoruz ama olunca düşeceğiz. (8995)
• Dâne toplamak için uçan ne kadar kuş vardır ki boğazı, onu tuzağa düşürmüş ve boğazını kestirmiştir. (9391)
• Denizi damlada, güneşi zerrede görmek istedim. (9675)
• Kurban kestiğin zaman Allahü Ekber diyorsun. Namazda durmak ve iftidah tekbirini almak da, öldürülmeğe müstahak olan nefsi kesmek gibidir. (9835)
(Not: Cümle sonundaki numaralar, Tahirü’l Mevlevî’nin, 1966 da basılan Mesnevî Şerhi, isimli eserindeki beyit numaralarıdır.)
ABDULLAH UÇAR
• Madem ki insan yüzlü birçok şeytan vardır. O halde her ele el vermek, yani intisap ve biat etmek caiz değildir.(313)
• Ey can; Evvelâ farenin def’i çaresine bak, ondan sonra buğday toplamaya çalış.(377)
• Eğer bizim ambarda bir hırsız fare bulunmasaydı, kırk yıllık amel buğdayı nereye giderdi.(378)
• Halife Leyla’ya dedi ki; Mecnunun perişan olmasına ve sapıtmasına sebep olan Leyla sen misin? Sen diğer güzellerden fazla bir şey değilsin. Leyla da cevap verdi ki; Sen mecnun olmadığına göre sus.(406-407)
• Toprak emindir. Ona her ne ekersen hıyanetini görmezsin. Ektiğin şeyin cinsini ziyadesiyle alırsın.(507)
• Bazı yıldızlar vardır ki, şu meşhur yedi gökten başka göklerde dolaşırlar.(749)
• Allah bir kimseyi rezil ve rüsva etmek dilerse, onu Enbiya ve Evliyaya dil uzattırır.(812)
• Nerede akar su bulunursa orada yeşillik olur, nerede göz yaşı bulunursa orada merhamet olur.(817)
• Geminin içine su dolmasın. Onun batmasına sebep olur. Fakat suyun gemi altında bulunması onun batmama sebebidir.(978)
• Eğer Adem evlâdı suretiyle insan olsaydı, Hz. Muhammed ile Ebu cehil bir olurdu.(1012)
• Paralardan padişahların adı kaldırılır ama, Hz. Muhammed’in nâm-ı şerifini kimse kaldıramaz. (1103)
• Sen nur-ı İlâhî ile değil, nar-ı İlahî ile baktığın için iyiliği kötülükten fark edemiyorsun.(1331)
• Hürmet gösteren hürmet görür. Şeker getiren de badem helvası yer. (1493)
• İnsanın işi hata, Allah’ın işi ata (af) dır. Ya Rabbi sen de kulun harekatına göre muamele edecek olursan arada ne fark kalır. (1565)
• Meşhur olan kimsenin başına kırbadan su dökülür gibi isabet-i aynlar, gazablar ve hasedler boşanır. (1833)
• Bahar mevsiminde bir taş yeşerir mi? Toprak ol ki (Toprak gibi mütevazı ol ki) senden renk renk güller ve çiçekler yetişsin. (1907)
Para vermek cömert olana layıktır. Aşık olana ise can vermek düşer. (2239)
• Tatlılık yani refah içinde yaşayan kişinin ölümü zor olur. Çünkü alışılmış şeylerden ayrılması güç olur. Nefsinin her arzusunu yerine getiren canını zor verir. (2306)
• Halkın, nebilere velilere düşmanlık göstermesi, Hintli bir kölenin efendisine kızdığından dolayı kendisini öldürmesine (intihar etmesine) benzer. (4770)
• Ne vakte kadar destinin üstündeki nakışlara aşık olup kalacaksın. Nakıştan vazgeç te destinin içindeki suyu ara. (4990)
• Bir buğday başağı Hz.Âdem’in tuzağı olmuştu. Fakat sonunda kendisi insan başağı, yani Ebul Beşer oldu. (2792)
• Denizin suyu ölüyü üstünde taşır. Diri olan denizin elinden nasıl kurtulur. (2843)
• Sen beşeriyet vasıflarından ölürsen, esrar denizi seni başında gezdirir. (2844)
• Bir mümin altından bir put bulunca onu putperestlere bırakırda çekilir mi? Belki onu ateşte eritir, putluk şeklini değiştirir ve faydalanır. (2889)
• Ya Rabbi. Sen ölüden diri, diriden de ölü çıkarırsın. Ebu Cehil’in oğlu İkrime aşikâre Müslüman, Nuh Peygamberin oğlu ise sapıklardan oldu. (3397)
• Çocuklar at diye bindikleri dalı kendileri taşır ama kendilerini ata binmiş kabul ederler. (3432)
• İlim kalbe aksederse sahibine yardımcı olur. İlim sadece cesede aksederse sahibine yük olur. (3441)
• Din ehli ile kin ehlini ayırt et. Celis-i İlâhi olanları ara bul, onlarla otur. (3710)
• Şu toprakta bile Allah’ın hilmi eseri vardır ki, pislikleri mahveder de sonra gülleri yetiştirir. (5753)
• Âkıl’den sudur eden cefa, cahilden vuku bulan sefadan evladır. (5825)
• Eğer pislik böceği bir gül suyuna rağbet gösterirse, o rağbet onun gül suyu olmadığına delildir. (6033)
• Allah Kâbe’yi İbrahim ve oğlu İsmail’e yaptıralı beri Onun içine gitmedi. Fakat benim bu gönül evime ondan başkası girmedi. Kâbe Azer oğlu İbrahim’in binasıdır. Gönül ise Celil ve Ekber olan Allah’ın nazargâhıdır. (6195-6196)
• Manda gibi bütün gece uyumasın diye Allah, bana lütuf ve kereminden dertler ihsan etti. (6209)
• Şeytan: “Ben bir kötülük ettim. Âdeme secde için memur olduğum halde itaatsizlik gösterdim. O hareketimden hâlâ pişmanım ve gecemin gündüz olmasını, yani; Hakkın rahmetine ve affına mazhar olmamı beklerim. Acaba her gün yüzlerce ısyan içinde olanları hâli ne olur? (6674)
• Ahmaklar Kâbe’ye tazim ve hürmet ederler de, gönül sahiplerinin gönlünü kırmaktan çekinmezler. Kâbe mecaz, müminin kalbi ise Allah’ın gerçek evidir. (7043)
• Derenin suyu deveye göre azdır, lâkin fareye göre o deniz gibidir. (7462)
• İnsan anasının karnında cenin iken gıdası kandan ibaretti. Kan necis iken ona pâk bir gıda olmuştu. (7780).
• Eğer garip bir köpek bir mahalleye gelecek olsa, o mahalle köpekleri ona eziyet ederler ve derler ki; Seni besleyen sahibinin semtini bırakma, ondan yediğin nimet hakkı için onun evini bekle, nankör olma. (8022)
• Su tevazusundan dolayı yüksekten aşağıya akar da Allah onu tekrar yükseltir (Buhar olur), Buğday tevazusundan dolayı toprağa iner de Allah onu yine başak halinde yukarı çıkarır. (8187)
• Mecnun bir köpeği okşuyor, seviyor, öpüyor ve adeta önünde kendinden geçiyordu. Sordular: Bu köpek Leyla mahallesinin köpeğidir dedi. (8291)
• Kalbi nurlu bir zatın bendesi olmak senin için padişahların başına taç olmaktan daha hayırlıdır. (8362)
• Eğer içinde yağ yanan kandile bakarsan yolunu kaybedersin. Onun verdiği ışıktan yararlanacaksın. (8959)
• Ey kerem sahibi kişiler. Malumunuz olsun ki bu dünya bir ağaç gibidir. Bizde onun üstünde tamamıyla olmamış meyveler gibiyiz. Ham meyvenin ağacın dallarına sıkıca tutunduğu gibi dünyaya tutunuyoruz ama olunca düşeceğiz. (8995)
• Dâne toplamak için uçan ne kadar kuş vardır ki boğazı, onu tuzağa düşürmüş ve boğazını kestirmiştir. (9391)
• Denizi damlada, güneşi zerrede görmek istedim. (9675)
• Kurban kestiğin zaman Allahü Ekber diyorsun. Namazda durmak ve iftidah tekbirini almak da, öldürülmeğe müstahak olan nefsi kesmek gibidir. (9835)
(Not: Cümle sonundaki numaralar, Tahirü’l Mevlevî’nin, 1966 da basılan Mesnevî Şerhi, isimli eserindeki beyit numaralarıdır.)
ABDULLAH UÇAR
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.