Mahmut Sami Büyükyılmaz: Pay-i Taht “konuşuyor” Mu?

Saadet Partisi Konya İl Başkan Yardımcısı Mahmut Sami Büyükyılmaz 

Pay-i Taht “konuşuyor” Mu?

Ahmed Hamdi Tanpınar’ın Beş Şehir kitâbında : “Bir başkent daima başkenttir” ifâdesi yer alır. Konya’da Selçuklu Devleti’nin pây-i tahtıdır. Tanpınar sözünün devâmında başkentler için “ ne kadar susturulursa susturulsun yine konuşur” diye devâm etmektedir.

Konya’mız elbette her geçen gün birçok açıdan büyümektedir. Fakat büyüme kavramı artık günümüzde ülke, şehirler için yeterli kalmamaktadır. Büyümeyi iktisâdî, sosyal, kültürel birçok alanda gelişme takip etmiyorsa tek başına büyümenin yeterli olmadığı, hatta bazen sağlıksız olduğu, birçok sorunlara yol açtığı söylenebilir.

Bilindiği gibi insâni gelişme sâdece ekonomik gelişmenin ötesinde bir takım kriterlere göre (eğitim, sağlık, sosyal yapı, kişi başı gelir, gelir dağılımı, yaşam uzunluğu, okullaşma ve okur-yazar oranı ... gibi) yapılan ve  birçok birleşeni olan bir kavram.

Son yıllarda gelişmeyi önceleyen ve  ölçümleyen bilimsel çalışmalar yapılmıştır ve yapılmaktadır. Bu tür araştırmalarda ülkelerin veya şehirlerin uluslar arası bir takım bilimsel kriterlere göre gelişmişliğinin ölçülmektedir. Bunlara baktığımızda:

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kalkınma Ajansı Genel Müdürlüğü’nün SEGE 2017 İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması’na göre (büyükşehirler için) birinci sırada İstanbul gelmiş ve İstanbul’u sırasıyla Ankara, İzmir, Kocaeli, Antalya, Bursa, Eskişehir, Muğla, Tekirdağ, Denizli, Sakarya izlemiş ve Konya 12. sırada yer almıştı.  

Geçtiğimiz günlerde İnsani Gelişme Vakfı (İngev)  “İnsani Gelişme Endeksi-Büyükşehirler İGE-B 2020 “raporunu yayımladı. Prof. Dr. Murat Şeker’in başında bulunduğu bilim insanlarınca hazırlanan çalışmada, ülkemizdeki 30 büyükşehrin insânî gelişmişlikle ilgili verilerini bir araya getirilip, değerlendirmesi yapılmış.

Araştırmaya baktığımızda BM ve TÜİK verilerinden oluşan 228 değişkenin, 9 alt endekste ( Yönetişim ve Saydamlık, Eşitsizliklerle Mücadele, Nitelikli Eğitim, Sağlıklı Yaşam, Sürdürülebilir Ekonomi, Sosyal Yaşam, Sürdürülebilir Çevre ve Enerji, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ile Ulaşım ve Erişilebilirlik) değerlendirildiğini görüyoruz.

İnsani Gelişme Endeksi, Büyükşehirler 2020 araştırmasında 30 büyükşehir değerlendirmeye alınmıştır. Buna göre İnsani Gelişme Ana Endeksi’nde birinci sırada 65,7 puanla İstanbul ili bulunmaktadır. Bunu sırasıyla 60,6 puanla  Ankara, 59,3 puanla İzmir, 53,8 puanla Muğla, 53,6 puanla Antalya, 53,5 puanla Eskişehir, 52,1 puanla Bursa, 50,9 puanla Denizli, 50,3 puanla Sakarya, 49,3 puanla Kocaeli katip etmektedir. Konya ise 47,6 puanla 13. sıradadır.  

İnsani Gelişme Ana Endeksi yanında 9 alt endekste de büyükşehirlerin kategorize edildiği görülmektedir. Yani 2017 yılındaki araştırmaya göre Konya 12. sırada iken, 2020 araştırmasında 13. Sıraya gerilemiştir.

Rapordaki 9 alt endekste ilk 5’e giren büyükşehirler açıklanmıştır.

Konya’mız bu 9 alt endeksin sadece ikisinde ( Yönetişim ve Saydamlık ile Eşitsizlik ile Mücadele) ilk beş büyükşehir arasına girebilmiştir.

Bu alt endekslerin değişkenlerine baktığımızda:

Yönetişim ve Saydamlık Endeksi değişkenlerinin belediyelerin bilgi paylaşımı ve saydamlığı, belediye erişim ve belediye sosyal medya kullanımı, seçimlere katılım oranı, gizli vatandaş endeksi, on bin kişiye düşen faal dernek/vakıf sayısı, yerel gazete sayısı olduğunu görüyoruz.

Eşitsizlikle Mücadele Endeksi değişkenlerine baktığımızda: Belediyenin aile, çocuk, genç, hasta ve yaşlı, kadınlar, engelliler, mültecilere yönelik hizmet çeşitliliği ve kalitesi ile malullük, yaşlılık, ölüm aylığı bağlanma oranı, gizli vatandaş anketi ve dijital erişim olanakları olduğunu görüyoruz.

Diğer 7 alt endekste (Nitelikli Eğitim, Sağlıklı Yaşam, Sürdürülebilir Ekonomi, Sosyal Yaşam, Sürdürülebilir Çevre ve Enerji, Belediye Ulaşım ve Erişilebilirlik, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği)  ise Konya ilk 5 büyükşehir arasına girememiştir.

Konya’nın ilk 5’e girdiği endekslerin değişkenlerine baktığımızda bu iki kategorideki başarıda Konya’yı 1989-2004 arası yöneten Millî Görüş Belediyeciliği’nin attığı temelleri ve izleri görmekteyiz. Bunun üzerine son zamanlarda ilâve edilen belediye hizmetlerinin de ektisinin olduğunu, bunun üzerine sivil toplum (dernek/vakıf, yerel basın gibi) etkisini de açıkça görüyoruz.  

Fakat daha çok merkezî idâreyi (iktidâr partisi il başkanlığı, milletvekilleri, bakanlıklar ve bakanlıklara bağlı il müdürlükleri gibi) ilgilendiren değişkenlerin olduğu (Nitelikli eğitim, sağlıklı yaşam, sürdürülebilir ekonomi, sürdürülebilir çevre ve enerji, sosyal yaşam gibi) Konya’nın ilk beş büyükşehir içerisinde yer almadığını görüyoruz.  

Tanpınar’ın beş şehri rastgele belirlemediği ne kadar açıksa, Konya’nın da şehirlerden herhangi bir şehir olmadığı; nüfûsu, yüzölçümü, yer altı ve yer üstü kaynakları, târihi, kültürü ve medeniyeti ile yukarıdaki raporların hepsinde ilk 5’e girmeyi hak ettiği o kadar açıktır.

“Peki çözüm ne?” sorusu geliyor akıllara. Çözüm, yukarıda yapılan geniş izâhâtın içerisinde. Araştırmalar ve araştırmalarda kabûl edilen insânî gelişmişlikle ilgili ulusal ve uluslar arası kriterler ortada. Söz konusu kriterleri ve kategorileri tek tek ele alıp Konya’nın eksiklerini bir bir telâfi etmek.

Öyleyse bir yandan belediyeler ve diğer yandan (daha ağırlıklı olarak) merkezî idâre (milletvekili, bakan, merkezî idârenin yerel temsilcileri, müdürlükler) ve bunlar üzerine etkili siyâsîler; hamâseti bir tarafa bırakıp, Konya’mızın bu kriter ve endekslerin hepsinde ilk 5’e  

girmesi için çalışmalılar ki pây-i taht hak ettiği yeri alsın ve yeniden konuşmaya başlasın.