Ulupamir'deki Kırgızlar geleneklerini koruyor

Kırgızlar, Türkiye'de Van'ın yanı sıra İstanbul, Ankara, Malatya ve Eskişehir gibi büyük şehirlerde de yaşıyor.

Türkiye'de sadece Kırgız köy alanına Erciş ait doğudaki Van ilinde yer alıyor. Çek Araştırmacı-Yazar Eva Bosakova, Türkiye'de yaşayan Kırgızlarla ilgili yaptığı araştırmalar yaptı. Çek Yazar Eva Bosakova, Van Ulupamir'de yaşayan Kırgızların daha çok doğal koşullar, tarım ve hayvancılıkla geçimlerini sağladığını söyledi. Kırgızların geleneksel olarak hayvancılığa büyük bir bağlılığı olduğunu ifade eden Boşakova, “Kırgızlar, çiftlik hayvanları atlar ve koyunlar bulunur.Türkiye İstatistik Kurumu'na göre 2012 yılında Ulupamir'in nüfusu 1720, Ev sayısı ise 415 olarak açıklandı. Türkiye'de toplam Kırgız nüfusu yaklaşık 3 bin 500 civarındadır” dedi.

KOMUNİZMDEN TÜRKİYE'YE KAÇTILAR
Kırgız yaşamının ve geleneklerinin ülkenin iklim koşullarından etkilendiğini dile getiren Bosakova, “Göçebelik hemen hemen tüm geleneklerin temelini attı. Kırgızlar da göçebe bir halktı. Kırgızistan dağlık bir ülkedir. 1917 yılındaki Sovyet Devrimi ve sonraki olaylardan Kırgızistan'da hayat çok değişti. Kollektifleştirilme çalışmaları sırasında Kırgızlar yerleşik hayata geçirildi. O zaman, Rahman Kul Han önderliğinde bir grup Sovyet yönetimi altında yaşamayı reddetti ve Çin'e ve sonra Afganistan'a kaçtı. Kırgızlar daha sonra Pakistan'a taşındı. Fakat komunizme çevrili bir coğrafyada yaşamak istemiyorlardı. 1978 yılında Marksist darbeye kadar Çin ve Sovyetler Birliği'nin dışında mutlu bir hayatları oldu. Kırgızlar 1982 yılında Türkiye'ya geldi” diye konuştu.

Kırgızların 1990 yıllarda terör örgütü PKK'ya karşı da savaştığını ve koruculuk yaptığını kaydeden Bosakova, “Terör olayları nedeniyle Ulupamir 'de koruculuk sistemi var oldu. Savaşçı ruha sahip olan Kırgızlar, Türk Silahlı Kuvvetleri için koruculuk görevini yerine getirdi” dedi.

GELENEKSEL OYUNLARINI YAŞATIYORLAR
Kırgızların geleneklerine bağlı bir halk olduğunu ve birbirlerine her zaman destek olduğunu belirten Bosakova, şunları söyledi: “Kırgızlar kendi tarihleriye gurur duyuyor. Her bir aile üyesi ailenin önceki nesil yedi erkek üyelerini yaşatır. Kırgız Hamza Kutlu yedi ceddini hala hatırlıyor. Ataları Rahmankul, Abdulvahit, Ovalbek, Hudayar, Kasimbek, Atabek ve Sultankul'un isimlerini biliyor. Kırgızlar Türkiye'ye geldiği zaman evlilik sorunu ile karşı karşıya kaldı. Kırgızlar hala kendi aralarında evlilik yapıyor. Görüşleri gerçek aşka engel olmamaktır. Ulupamir Kırgız düğünlerinde Kırgız şarkıları, ancak Türk dansları vardır. Ulupamir'de en önemli hayvanlar at ve koyundur. Atlar, ekonomik çalışması için kullanılabilir, aynı zamanda ulusal oyunu kökbörü için önemlidir.

Bu oyun en güçlü ve en yetenekli biniciler tarafından oynanır. Oyun sadece biniciler arasında popüler, izleyiciler tarafından da ilgiyle izlenen bir oyun. Türkiye'de milli takım buskhashi Kırgız oluşmaktadır. Kaptan Alpastan Kutlu. Koyun Kurban Bayramı Müslüman tatil önemli bir parçasıdır. Kış aylarında Pamir Dağları 150-160 koyun etrafında kesildi. Bir erkek çocuğun doğum doğumundan itibaren 40 gün onuruna kurban kesme geleneği vardır. Koyun kemikleri popüler oyun chuko için kullanılır.”

EL SANATLARINA ÖNEM VERİYORLAR

Ulupamir'de yaşatılan Kırgız el sanatları hakkında da bilgi veren Bosakova, şunları kaydetti: “Ulupamir'de kadınlar ve kızlar için Hereke adında halı farklı bir tür örgü bir ev var. En iyi bilinen halı Çeşmibolbol'dur. Her Kırgız kız halı üretmek için öğrenmek zorundadır. Evde çoğunlukla genç kızlar çalışır. Onlar iki üç hafta boyunca bütün süreci öğrenebilir. Halı işlerken Kırgız şarkıları dinler ve şarkı söyler. Ulupamir Kırgız Pamir en Kırgız geleneği izledim. Hemen hemen her aile dikkatli bir nesilden diğerine geçen bir zanaatı öğrenmiştir. Erkek ustalar, sanatçılar ve ahşap ve metal kaşık üreten esnaf, tabak yapıyor. Kadınlar ise kıyafet sürme dokuma paspaslar ve kilimler, eyer çanta, el çantaları üretiyor. Özellikle kadınların seçilmesini sağlamak gibi geleneksel giysiler yapıyorlar. Köy kalpağı erkekler için sembol olmuştur. Hamza Kutlu için vazgeçilmezdir. Günümüzde Kırgızların birçok sorunu, özellikle ekonomik sorunları var. Pek çok Kırgız İstanbul, Malatya ve Eskişehir gibi büyük şehirlere gidiyor. 2011 yılında Van'da deprem oldu. Ulupamir'de camii yıkıldı. Camii yeniden inşaa edildi. Kırgızlar göçebe geleneklerini İslam diniyle harmanlayarak, yaşatmaya devam ediyor.”

İBRAHİM BÜYÜKEKEN - merhabahaber.com