'Manipülasyona karşı dijital okuryazarlık'

RÖPORTAJ: ALİ GÖZEN

Son yıllarda tartışmalara neden olan sosyal medya araçları bilgi kirliliğine neden oluyor. Yeni medyanın yarattığı bilinçsizlik, sorunları ardından getiriyor. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölüm Başkanı Prof. Dr. Süleyman Hakan Yılmaz, geleneksel ve yeni medya hakkında Merhaba Gazetesi’ne özel açıklamalarda bulundu. Yeni medya araçlarında bilgi kirliliğinin yoğun olduğunu belirten Süleyman Hakan Yılmaz, geleneksel medyanın uzun süre daha devam edeceğini kaydetti.

DÜNYAMIZ GEÇİŞ DÖNEMİ YAŞIYOR

**Hocam merhaba, sizi tanıyabilir miyiz?

-1970 yılında Erzurum’da doğdum. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi mezunuyum. Sırasıyla İstanbul Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi ve 2005 yılından itibaren Selçuk Üniversitesinde çalışmaktayım. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümünde öğretim üyesi ve bölüm başkanı olarak görev yapmaktayım.

**Geleneksel medyanın yok olacağı söyleniyor. Nasıl değerlendiriyorsunuz?

-Evet bu şekilde yapılan yorumları bende görmekte ve okumaktayım. Ancak günümüz dünyası bir geçiş dönemini yaşamakta. Tarihsel olarak bir şey hemen yok olmamakta. Eski ve yeni aynı zaman diliminde uzun bir süre birlikte var olabilmekte. Bu açıdan geleneksel medyanın tahminlerimizden daha fazla bir ömrü olabilir. ‘Hemen yok olacak’ demek bence biraz acelecilik. Ama yeni olanın gelmekte olduğunu her geçen gün hayatımızdaki yerini sağlamlaştırdığını da görmekteyiz. Yeni olan ne? Yeni medya, dijital medya vb. Bu görüşmeyi bile yeni olan üzerinden yaptığımız düşünülürse yarınları anlamamız daha iyi olacaktır. Gelmekte olanın geleceğini bilebiliriz. Ancak gitmekte olanın ne zaman tam olarak gideceğini tam olarak bilemeyebiliriz.

DENETİMSİZLİK SORUNLARI DOĞURUYOR

**Yeni medya araçlarının bilgi kirliliğine neden olduğu belirtiliyor. Ne düşünüyorsunuz?

- Geleneksel medya aynı zamanda kendi yarattığı kurumlar üzerinden var olmaktaydı. Kurumlar şu açıdan önemli: Size neyin nasıl yapılacağını gösterir. Yine kurumlar aynı zamanda denetim yaparlar ve önünüzü görmenizi sağlarlar. Kurumlar aynı zamanda o alanda ki tarihsel gelişiminde bir özetini sizlere sunmakta ve göstermektedir. Oysa yeni medya dediğimizde kurumlaşma çok zayıf ve aynı zamanda yapısal özelliklerinden dolayı da kurumsallaşma çok zor olmakta. Bunun sonucunda da buradan çıkan ürünlerin ya da sonuçların denetlenmesi, kontrol edilmesi çok zor. Bir de bunları profesyonellerin dışında da kullanmak mümkün. Artık bireysel olsun, kurumsal olsun bu araçlara kim sahipse aynı zamanda içerikte üretebiliyor. Bu da denetimsizliğe neden olmakta. Bu da yanlışın, yalanın, manipülasyonun yaygınlaşmasına sebep olmakta. Bu tür dönüşümler aynı zamanda getirdiği sorunlarla birlikte ortaya çıkar. Bu sorunlar kullanım süreci içinde çözülür ama biz yarın bu süreçte yeni sorunlarla karşılaşacağız. Bu mecralarda yalanın, yanlışın, manipülasyonun çok olması bizi yani kullananları daha dikkatli olmaya itmeli daha bilinçli kullanıcılar olmamızı sağlamalı. İste bu yüzden özellikle iletişim fakültelerinin eğitim programlarına dijital okuryazarlık dersleri konmaya başlandı. Daha bilinçli kullanıcılar yaratmak bu derslerin öncelikli amacı.

YAZILI BASIN ESKİ GÜCÜNÜ KAYBEDİYOR

**Yazılı basının sorunları sizce nelerdir?

-İlk sorunu dijital medya karşısında her geçen gün eski gücünü kaybetmesi. Bu kaybetme sürecinin yarına yönelik olarak hızlanacağı. Gazeteciliğe özellikle siyaset kurumundan gelen müdahaleler sonrası mesleki deformasyonun artması. Birde teknolojik değişimin hızlı bir şekilde mesleki yapıları dönüştürülen mesleki kurumların buna aynı hızla yanıt verememesi.

HABERCİLİK YAPILMAYA ÇALIŞILIYOR

**Medyanın toplumun sorunlarını ele aldığını düşünüyor musunuz?

-Medya dediğimiz yapı geniş bir yelpazeye sahip. Gazetecilik genel olarak ne kadar irtifa kaybetse de bugün gazeteciliğin özünü yani gerçek olanı haber yapmaya çalışan kurumsal yapılar var. Ama bazen bunlar yetersiz kalabilmekte, marjinal kesimlere seslenmekte. Ama bütün olumsuzluklara karşın toplumun sorunlarını haberleştirmeye çalışmakta. Az çok habercilik bir yerlerde bütün olumsuz koşullara rağmen yapılmaya çalışılmakta.

YENİ MEKANİZMALAR GEREKİYOR

**Sosyal medyada bilgi kirliliği nasıl engellenebilir?

-Bunun için yeni mekanizmalar, yeni yaklaşımlar geliştirmek gerekmekte. Zamanla bunların ortaya çıkacağına inanıyorum. Geçiş dönemleri böyledir. her soruna çözüm üretmek zordur ancak sorunlarda yaşandıkça anlaşılır, pratik hayat içinde çözüm yolları geliştirir. Ancak bunu yaparken özgürlüklerden geri adım atmamak gerekir. Hem özgürlükleri, hem de toplumsal talepleri önceleyen bir yaklaşımla çözüm üretmek gerekir. Biz yeninin doğmakta olduğu bir zaman dilimine denk geldik tabi ki bu yeniye ait kurum, mekanizma, toplumsal formları üretebilmemiz biraz zaman alacak.

DİL ÖĞRENMELERİ GEREKİYOR

**Gazetecilik bölümü okuyan genç iletişimcilere ne önerirsiniz?

-Çok okumalarını, zamanımız üzerine kafa yormalarını, teknolojiyi yakından takip edip dil öğrenmelerini öncelikli olarak öneririm. Yine günün hakkını vererek yaşamak gerek. Bu tabi ki sahip olduğunuz olanaklarla ilgili. Ancak günümüz insanı kendi olanaklarını yaratma konusunda dünün insanlarına göre çok daha şanslı önemli olan bu şansı iyi kullanmak. Bugün internetle dünya ile bütünleşip her yere ulaşabilmekteyiz. Dün bu mümkün değildi. Bunu verimli bir şekilde kullanabilirlerse birçok avantajı yakalarlar.

**Son eklemek istedikleriniz neler?

-Umudumuzu kaybetmemiz gerekir. Bugünü anlamak için çabalamalı unutmamalıyız ki her zaman yapacak bir şeyler var. Yeter ki biz isteyelim ve yeteneklerimize, aklımıza güvenelim.