Tarihe ışık tutuyor

Posta gönderilerinde ücretin ödendiğini göstermek amacı ile kullanılan bir tarafı yapışkanlı, diğer tarafı çoğunlukla resimli ve yazılı kağıt etiket olan posta pulları yüzyıllardır kullanılıyor. Posta pulları geçmişte gönderinin posta ücretini ödemenin en çok kullanılan şekliydi. Günümüzde ise gönderiler çoğunlukla damga makinesinden geçiriliyor ve kağıt pul taşımıyor. Ayrıca posta idareleri tarafından hazırlanan antiye zarf ve antiye kart gibi ayrıca ek bir ücret veya pul gerektirmeyen yazı malzemeleri de postada kullanılıyor. Posta pulları ayrıca pul koleksiyoncuları tarafından satın alınarak biriktirilen çok popüler bir koleksiyon aracı. Zarf, kart, damga, posta kartı ve benzeri posta ile ilgili her türlü malzeme dünya çapında yüz milyona yakın olduğu tahmin edilen koleksiyoncu tarafından toplanıyor. Posta pulları, filatelistler (pulcular) tarafından incelenerek pulların dantelleri, kağıtları, mürekkepleri ve benzeri diğer teknik özellikleri araştırılıyor.

23 ÜLKEDE POSTACILIK

Osmanlı İmparatorluğu zamanında kurulan posta sistemi Bosna-Hersek'ten Yemen'e, Kafkasya'dan Libya'ya bugün bağımsız devlet haline gelen 23 ülkede organize posta taşımacılığının başlangıcı kabul ediliyordu. İlk Türk posta pulları ise 1862 yılında Darbhane-i Amire'de taş baskı (litografi) tekniği ile basılmış. Değişik kalınlıklardaki kağıtlar üzerine basılan pullar elle boyanmış ve zamklanmış. Ayrıca sahtekarlıkları azaltabilmek için Nezaret-i Maliye tarafından üzerlerine eski yazı ile "Nezaret-i Maliye-i Devlet-i Aliye" yazılı kırmızı veya mavi renkli kontrol damgası vurulmuş. Pulların posta gönderilerinde kullanılması ise 1 Ocak 1863 yılında başlamış. Pulların üzerinde dönemin padişahı Sultan Abdülaziz'e ait tuğra bulunuyordu. Tuğranın altındaki hilalin içinde ise Devlet-i Aliye-i Osmaniye yazılıydı. Bu pullarda dantel bulunmuyordu ve makas ile kesilerek ayrılıp gönderilere yapıştırılması gerekiyordu.

ANMADA PUL KULLANILIYOR

Pullar alışılagelen kare veya dikdörtgen şekillerin dışında daire, üçgen, beşgen veya sekizgen şekillerinde de basılmış. Pullar cinslerine göre kategoriye ayrılıyor. Sürekli pul; çok büyük miktarlarda ve çoğunlukla iki renkli olarak basılan pullar. Anma pulu; bir olayı veya kişiyi anma amacı ile çıkarılan üzerinde o olay ve kişiye ait resimler bulunan pullar. Ek değerli pul; PTT tarafından yılda iki defa çıkarılan ve ek gelirleri Kızılay ile Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumuna verilen pullar. Resmi pul; sadece resmi kuruluşlar tarafından posta ücretlerinin ödenmesi için kullanılabilen pullar. Uçak postası pulu; uçak postası hizmeti ödenmesi için çıkartılan pullar. Takse pulu; posta ücreti ödenmeyen veya eksik ödenen gönderilerinden alınan cezalı posta ücretinin ödenmesi için çıkartılan pullar. Milli Müdafa pulu; İkinci Dünya Savaşı döneminde devlete ek gelir sağlamak için posta gönderilerinden alınan vergilerin ödenmesinde kullanılan pullar. Otomat pulu; PTT tarafından bir dönem denenen, pul veren makinalar yani otomatlar tarafından basılan pullar. Kişisel pul; PTT tarafından gerçek ve tüzel kişiler için kişiye özel basılan, gerek postada gerekse hatıra amaçlı kullanılan pullar.

PARA İÇİN PUL BASAN ÜLKE VAR

Pul koleksiyonculuğunun popüler bir uğraşı olması nedeni ile koleksiyonculara satmak amacı ile pul çıkartılması dünyada yaygınlaşıyor. Postada kullanmak için değil koleksiyonculara pul satmak amacı ile pul ürettiği bilinen ülkeler var. Bu ülkelerin hükümetleri pullardan önemli ölçülerde gelir sağlayabiliyor. Bu şekilde posta amacı ile değil koleksiyonculara satmak için pul çıkaran ancak pul çıkartma politikaları göreceli olarak tutucu olan Lihtenştayn ve Pitcairn Adası gibi bazı yerlere koleksiyoncular tarafından hoşgörü gösteriliyor, ancak benzeri politikalar uygulamayan ülkeler koleksiyoncularca kınanıyor. Bu konuda koleksiyoncuları suistimal eden Birleşik Arap Emirlikleri'ni oluşturan emirlikler tarafından çıkartılan pullar bilgi sahibi koleksiyoncular tarafından tercih edilmiyor. Yüzlerce ülkenin pek çok sayıda pul çıkarması nedeni ile 2000 yılında 400 bin çeşit pul basılmış durumdaydı, son yıllarda ise dünya üretimi yılda 10 bin çeşit civarında olduğu tahmin ediliyor.

MESUT TURAN