Kaybolan sadaka yöntemi

Konya’nın kaybolan geleneklerinden bir tanesi de Sadaka Taşları. Osmanlı Devleti zamanın da var olan bu taşlardan günümüzde 1–2 adet kaldığı savunuluyor Bu Sadaka Taşlarının konuluş amacı toplumun huzurunu artırmak olduğunu söyleyen Dr. Hasan Özönder, “Osmanlı Devleti onur ve vakarından dolayı fakirliğini gizleyenler, ihtiyaçlarını kimseye açamayanlar için ince ve farklı yardım yolları bulmuştur. Onlara muhtaç olmanın ezikliğini yaşatmamak, gönüllerini kırmamak için gayet zarif yardım şekilleri geliştirmişlerdir. Böylece alan utanmaktan, verende gurur ve riyadan korunmuştur. İşte bu takdire layık yardımlaşmadan biri Sadaka Taşlarıdır” dedi.
Taşların fiziksel boyutlarını anlatan Özönder, “Sadaka Taşları farklı boylarda olmakla beraber genellikle beyaz renkli taştan silindir ve dört köşe şeklinde, bir kısmı ise havuz, kovuk ve yatay bazen de oyuklar şeklinde olurdu. Gelenler elini sokar bırakır, alanlar elini sokar alırdı. Silindir ve dört köşe taşlar toprağa dikine gömülürdü. 60–90–140 santimetre ve 2 metre boylarında olanları vardı. Bu taşlar tepeleri dikdörtgen veya yuvarlak, 10–15 santimetre derinliğinde oyuktu. Yardımlar bu oyuğun içerisine bırakılırdı. Yüksek taşların önünde uzanabilmek için basamak taşları vardı” diyerek tarif etti.
Bu taşların toplum huzurunun düşünülerek konulduğunu söyleyen Özönder, “Bulunduğu yerler, görülen lüzum ve ihtiyaca göre değişik yerler olmuştur. Genelde gözden ve kalabalıktan uzak tenha yerlere konulan bu taşlar, cami avlularında, türbelerin köşelerinde, mezarlıklarda olurdu. Bu taşlar sayesinde ne şimdiki gibi halkın iyi niyetini istismar eden yalancı dilenciler vardı ne de bu dilencileri sürekli kovalayan zabıta ekipleri vardı. Bu taşlar bunların hepsine engeldi. Bir semtin halkı evinden iş yerine giderken eşiyle helalleşerek dışarıya çıkardı. O günkü vereceği sadakayı da yolda giderken Sadaka Taşlarının içerisine bırakırdı. Böylece mahalleden birçok kişi sadakasını buralara bırakarak bu taşların içerisini para ve giyecek eşyası ile doldururlardı. Mahallede el ayak çekildikten sonra yardıma muhtaç kişiler gelir buralardan alacakları sadaka paralarını alırlardı. Ama bu mahallede bulunan taşın içerisindeki parayı o mahallenin yardıma muhtaç kişisi alamazdı. Diğer mahallelerden gelen fakir vatandaşlar alırlardı. Onlarda ihtiyacı olduğu kadar alırlardı. Sistem öyle bir kullanılıyor ki kimse ihtiyacından fazla para almıyor. Buna gerek duymuyorlar. Bu davranışları gerçekten takdire şayan bir harekettir” diye konuştu.
Sadaka taşlarının günümüzde kalmadığını bunların bir şekilde kaybolduğunu söyleyen Özönder, “Sadaka taşları bugün bir kenarda unutulmuşlar. Yıllar içerisinde kullanılmadığı için özelliklerini kaybetmişlerdir. Ne işe yaradıkları çoğu kişi tarafından bilinmemektedir. Çoğu, yol genişletmeleri, meydan açılması, park ve bahçe yapılması, kaldırım çalışmaları sonucu yerlerinden kaldırılmış ve kaybolup gitmişlerdir. Çok azı günümüze ulaşmıştır. Ama bu ulaşanlarında nerede olduğu belli değil. Kendi özelliklerini kaybetmişler” ifadeleriyle bunların yok olduğunu belirtti.
MUSTAFA ÖZÇELİK