Devlete rağmen benzin-motorin zamlanıyor

Devlet kararına rağmen benzin ve motorin fiyatları her geçen zamanda zamlanıyor.

EPDK, genel seçimlere az bir zaman kala ucuzlasın diye benzin ve motorine ‘tavan fiyat’ koydu. Ancak uygulama sonrası akaryakıt daha da pahalılaştı. Tavan fiyatın başladığı 21 Şubat’ta litresi 4,33 lira olan benzin 4,57 liraya; motorin ise 3,78 liradan 3,90 liraya yükseldi. Sektör EPDK’ya tepkili: Serbest piyasayı işletmedi. Uygulama bitince daha çok zam riski var. Fiyatlar bir süre baskıyla kontrol altında tutulabilir. Fakat, bu sürdürülebilir bir durum olmaz.

Genel seçimlere az bir zaman kala EPDK, ucuzlayacak diye akaryakıt ürünlerine tavan fiyat koydu. Ancak, uygulama EPDK’nın elinde patladı ve Benzin-motorin daha da zamlandı. Tavan fiyatın başladığı 21 Şubat’ta litresi 4,33 lira olan benzin 4,57 liraya; motorin ise 3,78 liradan 3,90 liraya yükseldi. Kurum son iki günde benzine 18 ve motorine 14 kuruş zam yaptı. Uygulama bu hafta sona eriyor. Sektöre göre, ‘EPDK piyasanın dengesini bozdu. Serbest piyasayı işletmedi. Şimdi, uygulama bitince daha çok zam riski var. Fiyatlar bir süre kontrol altında tutulabilir. Fakat, bu sürdürülebilir bir durum olmaz’. İndirim olacak, diyen Kurum’un zam yapması gösteriyor ki tavan fiyat ekonomik gerçekleşmeler dikkate alınmadan uygulamaya konuldu. Zaten sektörü temsil eden bayi ve dağıtıcılar aynı tepkiyi veriyor: ‘Serbest piyasaya darbe yapılmıştır’. Sektörün ortak görüşü, akaryakıtta ucuzluk için mutlaka benzin ve motorin üzerinden alınan çok yüksek vergilerde (ÖTV, KDV) iyileştirme yapılmalı.

Mevzuat gereği Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) benzin, motorin gibi akaryakıt ürünlerine 2 ayı geçmemek üzere tavan fiyat koyabiliyor. Kurum bunun için iç pazarda satış fiyatlarına en yakın erişilebilir piyasa olarak belirlediği Birleşik Krallık (İngiltere), İtalya, Fransa, Almanya’yı (4 ülke) baz alıyor. Bu kapsamda 21 Şubat 2015 itibarıyla bayi ve şirketlerin fiyat metodolojisine aykırı hareket ettiği gerekçesiyle ‘tavan fiyat’ uygulaması başlatıldı. EPDK’nın hedefi litrede 9-10 kuruş indirim sağlamaktı.

“EPDK ‘DARBE’ YAPTI”

Döviz kurlarının hareketlendiği bir döneme denk gelen EPDK’nın tavan fiyat uygulaması, sektörde hem bayilerden hem de dağıtım şirketlerinden tepki aldı. EPDK tepkileri hesaba katmış olacak ki, tavan fiyat uygulamasına başlarken akaryakıt bayileri lehine düzenleme yaptı. Kurum 2 aylık dönemde kâr marjını yüzde 40 dağıtım şirketi ve yüzde 60 bayi olarak belirledi. Ancak bu da bayileri susturamadı. Bayilerin temsilci kuruluşları TABGİS ve PÜİS ayrı ayrı açıklama yaparak Kurul kararıyla ilgili ‘serbest piyasaya darbe’ değerlendirmesi yaptılar. Aynı sendikalar, ucuz akaryakıt için vergilerin düşürülmesi ve kaçağın önlenmesi uyarısı da yapmıştı. EPDK’ya benzer bir tepki de BP, Shell, Total, Petrol Ofisi, Aytemiz, Turcas gibi yerli-yabancı şirketlerin üye olduğu PETDER (Petrol Sanayi Derneği)’den geldi. PETDER ‘tavan fiyat’ı ‘serbest piyasaya müdahale’ olarak yorumlarken kararı, tüketici ve ülke ekonomisinin aleyhine buldu. En önemlisi de yüksek verginin olduğu bir ortamda yüzde 11’lik bayi ve dağıtıcı kârına tavan fiyat koyarak indirim sağlanamaz.

Bayi ve dağıtıcıların aynı sert tepkiyi vermesi, Kurum’un; piyasa şartlarını dikkate alarak ve en önemlisi de sektörle bir araya gelerek kararlarını almasını zorunlu kılıyor. Aksi halde; siyasi mülahazalarla alınan kararlar -son tavan fiyat uygulamasında görüldüğü gibi- şirketlerin de, tüketicilerin de aleyhine sonuçlar doğurabiliyor.

FİYATLARI DEVLET BELİRLİYOR

Zaman'ın bu haberine göre benzin ve motorine getirilen tavan fiyat uygulaması bu hafta sona eriyor. Sektörün merak ettiği konu ‘Şimdi ne olacak?’. Dövizin hareketlendiği bir dönemde sonlanacak tavan fiyat, hesapları altüst etti. Sektör uzmanları da sürecin belirsizliğinden endişeli. Aynı uzmanlar akaryakıt fiyatlarıyla ilgili yaşanacak süreci anlatıyor: Petrol fiyatları düşerken ve döviz stabilken uygulama iyiydi (Tavan fiyat açısından). Fiyat kontrollü 5-10 kuruşluk indirim şov yapıldı. Tabii kur arttı, şimdi bu uygulayıcıların ellerinde patlayacak. Artık “fiyatları devlet artırmıyor, şirketler artırıyor” deme şansları da yok. Şu an fiyatları devlet (EPDK) belirliyor. Bundan sonra seçime kadar tavan fiyattan dönmek zor iş. Tavan fiyat bırakıldığı an piyasanın fiyat oluşturması çok zor, çünkü piyasa bozuldu. Burada rekabetçi piyasayı işlemez hale getiren EPDK’nın kendisi. Şimdi serbest bıraktığında fiyatlar gereğinden fazla yükselecek, tehditle-kontrollü bir süre tutulabilir bu. Fakat sürdürülebilir bir durum değil. Seçime kadar akaryakıt sektöründe çok zor bir süreç yaşanacak gözüküyor. Oysa, piyasa kuralları işletilseydi, daha sağlıklı sonuçlar alınırdı.