Peyami Safa’nın 64 yıl önce yazdığı kayıp senaryosu bulundu

1956 yılında bizzat Peyami Safa tarafından daktilo ile yazılmış “O bir Kahpe İdi veya Püsküllü Bela” isimli senaryo İstanbul Emniyet Müdürlüğü tarafından çekilmesinde sakınca olmadığına dair resmi yazı ile ünlü yönetmen Turgut Demirağ’ın sahibi olduğu “And” filme gönderilmiş.

ESERİN ORTAYA ÇIKIŞ HİKÂYESİ

Eski eser merakları geçmişte sahaf sahaf gezerek yeni eserlerin olup olmadığını takip ederlerdi.

Günümüzde artık gelişen teknoloji ile bu çok daha kolay hale geldi. Gerek online satış yapan sahaflar, gerekse müzayede şirketleri sayesinde gün yüzüne çıkmayı bekleyen pek çok eser daha kolay şekilde meraklıları ile buluşuyor. İşte daha önce pek çok kıymetli eseri bu şeklide ortaya çıkaran Araştırmacı-Yazar Kasım Kocabaş yine tarihin tozlu sayfalarında kaybolmuş çok kıymetli bir eseri müzayede sitesinde görüp, kısa bir araştırma sonrasında takip edip satın alarak ortaya çıkardı.

1956 Yılında Peyami Safa tarafından bizzat yazılan “O Bir Kahpe İdi” veya “ Püsküllü Bela” isimli film senaryosu ilk kez ortaya çıktı.

Edebiyat alanında yüzlerce eser vermiş olan ünlü yazar ve romancı Peyami Safa’nın (1899-1961) pek çok romanı beyaz perdeye de aktarıldı. “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Fatih Harbiye, Cingöz Recai, Gölge” gibi daha pek çok eseri defalarca film ve dizi olarak ekranlara yansıdı. Ancak sinemaya aktarılan bütün filmler onun romanlarından, başka senaristler tarafından senarize edilmiştir. Peyami Safa’nın ise bir film senaryosu yazdığına dair bugüne kadar bir bilgi bulunmuyordu. Ortaya çıkan bu eser Peyami Safa’nın bizzat kendi yazdığı ve ilk kez ortaya çıkan ilk ve tek film senaryosu olma özelliği taşıyor. Senaryoyu “And” filme sunmuş. And filmin sahibi olan Turgut Demirağ ünlü yönetmen, senarist ve yapımcı olarak biliniyor. Birçok sinema filmine imza atan Demirağ, “Aşk ve Kin” filmi ile 1965 yılında düzenlenen 2. Altın Portakal Film Festivalinde birincilik ödülü kazanmış bir yönetmen. Turgut Demirağ, Ali Koç’un eşi Nevbahar Demirağ ve sanatçı Melike Demirağ’ın da babaları aynı zamanda. Turgut Demirağ, 1960 yılında Peyami Safa’nın “Cumbadan Rumbaya” isimli romanını beyaz perdeye aktarmış bir yapımcı.

NEDEN BEYAZ PERDEYE AKTARILMADI?

“İlk kez ortaya çıkan bu senaryonun ise Turgut Demirağ ya da başka bir yapımcı tarafından beyaz perdeye aktarıldığına dair bir bilgi bulunmuyor” diyen Kocabaş, şunları söyledi: “ Eseri gizemli kılan asıl yön işte tam bu noktada ortaya çıkıyor. Nasıl olurda onlarca eseri sinemaya aktarılmış bir yazarın ilk kez kendi yazdığı senaryo hakkında bir bilgi bulunmaz? Nasıl olurda böylesine bir eser tam da ünlü yapımcının elindeyken beyaz perdeye aktarılmaz? Bu sorunun cevabını henüz biz de tam bilemiyoruz. Dosyanın üzerinde ve içindeki nottan Amerika’daki ünlü sinema yapımcısı William Dieterle’ye gönderilmek istendiğine dair izler var. Acaba filmi onun çekmesi için girişimde mi bulunmuşlardı? Ya da içinde bulundukları dönem (1956-61) arası hem siyasi hem de sosyal açıdan yaşanılan süreçler mi engel olmuştu? Eserin gün yüzüne çıkması ile birlikte belki bu sorularında daha net cevabını bulabileceğini ümit ediyoruz.

ESERİN ÖZELLİKLERİ

Bir dosya içerisinde bulunan senaryo iki nüsha olarak daktilo ile yazılmış. İkinci Nüsha film kontrol komisyonuna sunulmak üzere hazırlanmış ve 10 Temmuz 1956 yılında İstanbul Emniyet Müdürlüğü resmi yazı ve mührü ile senaryonun filme aktarılmasında herhangi bir sakınca olmadığı onaylanmış. Dosyanın kapak sayfasında William Dieterle, O Bir Kahpe İdi veya Püsküllü Bela” isimleri not düşülerek William Dieterle’nin isminin üzeri karalanmış. William Dieterle 1972 de vefat etmiş dünyaca ünlü bir Holywood yapımcısı.

SENARYONUN KONUSU

Kısa metrajlı bir film için hazırlandığı düşünülen senaryoda Gienette, Melih, Osman başrolde yer alıyor. İstanbul’da pavyonlarda geçimini sağlayan Fransız Gienette ile ona sırılsıklam aşık olan Melih’in hikayesi anlatılıyor. Senaryoda kısaca hayatını paraya adamış bir kadın, aşktan gözü kör olmuş bir delikanlı ve çevresinde onun aklını başına alması için çırpınan annesi ve arkadaşlarının kısa hikayesi anlatılmaktadır.

ESER HAKKINDA YAPILMASI GEREKEN ÇALIŞMALAR

Sinema ve edebiyat tarihi açısından son derece önemli bir noktada duran bu eserin aslında Kültür Bakanlığı tarafından değerlendirilmesi gerekir. Ancak pek çok özel yapım şirketleri de bu özel görevi üstlenebilirler. Kısa metrajlı bir film için yazıldığı anlaşılan senaryonun mutlaka uzman bir ekip tarafından sinemaya aktarılması gerekir. Ayrıca romandan senaryoya aktarım yapılması da düşünülebilir. Zira senaryodan romana çevrilmiş eserler örnekleri de bulunuyor. Bu eserin de bir roman olarak yeniden kaleme alınması sağlanabilir.”

PEYAMİ SAFA (1899-1961)

Ünlü yazar ve gazeteci. Türk edebiyat tarihine 9. Hariciye Koğuşu, Cingöz Recai, Fatih Harbiye, Matmazel Noraliya’nın Koltuğu gibi romanlarıyla damga vurdu. Romanlarının bir çoğu defalarca sinemaya aktarıldı. Roman, hikaye, gazete yazıları, fikri yazılar vb pek çok konuda eserler verdi. Romanları ve romanlarından sinemaya aktarılan eserleri hala en çok rağbet gören eserler arasındadır. 1957 de hastalanan tek oğlu “Merve Safa’nın 1961 de vefatından 4 ay sonra 15 Haziran 1961 de İstanbul’da vefat etti.

TURGUT DEMİRAĞ (1921-1987)

Sinema yönetmeni, yapımcı ve senarist. İlk filmini Hülya (1947), Kanlı Taşlar (1948) ve Fato /Ya İstiklal Ya Ölüm (1949) filmleri izledi. 1950'li yıllarda Drakula İstanbul'da (1953), Ahretten Gelen Adam (1954), Karasu (1958) gibi filmlere imza attı. 1960'larda Cumbadan Rumbaya (1960), Aşk ve Kin (1964) gibi filmleri yazıp yönetti. 1965'te Aşk ve Kin'le 2. Altın Portakal Film Festivali'nde En İyi 1. Film seçildi. 1965'ten sonra Çanakkale Arslanları (1964), Kadın Avcıları (1966), Abbase Sultan (1968), Ayrı Dünyalar (1969) gibi filmler yaptı. 1974'teki Domatesler Ve Silahlar'dan sonra sinemayı bırakarak ABD'ye yerleşti. 19 film yönetti, 64 filmin yapımcısı oldu, ayrıca 19 filmin senaryosunu yazarak büyük başarılara imza attı. 14 Ocak 1987’de İstanbul’da vefat etti. Turgut Demirağ, Rüçhan Çamay ile evliliğinden sanatçı Melike Demirağ'ın ve Afet Karacan ile evliliğinden Ali Koç'un eşi Nevbahar Demirağ'ın babasıdır.