Muzaffer Tulukçu'nun Kaleminden Akören
Dergimizin Akören sayısı ile ilgili görüşlerini aldığımız Akören Dergisi sahibi Muzaffer Tulukçu, Aköreni şöyle anlattı:
Akören, yetiştirdiği insanları ve birbirleri arasındaki tutkunluğu ile ön plana çıkmış bir ilçedir. Eğitime verdiği önemle bürokrasi ve siyasette başarılı olmasının sebebi Cumhuriyet öncesinde ve özellikle sonrası eğitime önem vermesi ile bunu başaran Akörenli genelde memur ve işçi sınıfında olsada son yıllarda ticaret ve sanayi kolunda da başarılı olan evlatları ile kendini göstermesini bilmiştir. Akören’in kültürdeki en büyük temsilcisi ise Çetin ailesidir. Emekli öğretmen Ayhan Çetin-Nazmiye Çetin çiftinin uluslararası üne sahip Çetin Maket Köy Müzesi, Aydın’ın Selçuk İlçesindedir. Çetin ailesinin İstanbul Minyatürk ve Konya Büyükşehir Belediyesi’nin Mevlana Kültür Merkezi güzergâhında yaptırdığı Şehitlikteki Çanakkale Savaşı ve Anadolu’nun 1950’lerdeki yaşantısını konu alan maket kompozisyonu gerçekten görülmeye değer.
Akören’in eğitimdeki başarısının ilk sebebi Akviran İlkokulu’nun Osmanlı döneminde açılıp, 1925 yılında üç sınıflı hale getirilmesidir. Mektepli lakaplı Akörenli öğretmen S.Ali Akalın’ın 1914 yılında S.Mehmet Alp’ın 1926 yılında Akören’e gelerek öğretmenliğe başlamaları ilçemiz eğitiminin ikinci avantajıydı. 1934 yılından itibaren Mustafa Çetin’in kesintisiz 28 yıl memleketinde Baş Öğretmen olması eğitim seviyesinin doruğa çıkmasına zemin hazırladı. Bu konuda Akörenli öğretmenlerden Hüseyin Eruyar ve Mustafa Çetin öğretmenlerin yetiştirdiği Akörenli yirmiye yakın öğretmenlerimizin Akören’e katkılarını unutamayız. Özellikle 1920 li yıllarda Konya’dan gelen üstün vasıflı öğretmenlerden A.Rıza Nalçacı ve İbrahim Aczi Kendi’nin emeklerini rahmetle yad ediyoruz.
Eğitimin önemini erken keşfeden Akörenli Devletin ve Milletin zor yıllarında ikinci okulunu ve ortaokulunu kendiside sıkıntılı olmasına rağmen dişinden tırnağından artanla zamanın Akören Belediye Başkanı Hüseyin Özkanoğlu ve İlk Milletvekili A.Rıza Ercan’ın önderliğinde yaparak hizmete sunmasını bilmiştir. 1954–1955 öğretim yılında açılan Gazi Mustafa Kemal İlkokulu ve 1957 yılında eğitime başlayan Akviran Ortaokulu’na çocuğunu “Eti senin kemiği benim” özdeyişiyle teslim etmiş devamında da yükseğini uzak diyarlarda okuması için kendisi yememiş, giymemiş, çocuğunun kurtulması için hiçbir özveriden kaçmamıştır.
1970’li yılların sonuna kadar üretimi süren Akören Kilimi antik değeri ile dikkat çekmiştir. Hemen hemen her evde bulunan tezgahlarda dokunan kilimler, Akören’in cami,ev ve odalarını süslemekteydi. Gelinlerin çeyizlerinde mutlaka olması gereken Akören Kilimleri,Vakıflar Genel Müdürlüğünün İstanbul Sultanahmet’te mevcut “Halı, kilim Müzesi’nde sergilenmektedir.
1980’li yıllar öncesi Akören’de bağcılığın üzümün ayrı bir yeri vardı. Tülce, Alaşana ve Gedikardı adıyla anılan mevkilerdeki bağların üç gün üst üste bozumu bayram havasında yapılırdı. Akören’in genci-yaşlısı en güzel elbiselerini giyer, etli bağ pilavı bozulan üzümlerin eşliğinde yenir, büyük emeklerle pekmezler kaynatılırdı.
Son yirmi yıldır moda olan köy, kasaba ve ilçe günlerine Akören’de ayak uydurdu. Bu konuda istikrar sırasıyla Kayasu, Karahüyük, Akören, Çatören, Alan ve Avdan’da Akören Dağ Sarnıcı Yayla Şenlikleri’nde yılda bir kezde olsa tüm hemşeriler ata yurtlarında buluşma geleneğini sürdürmektedirler. Akörenli’nin hasletlerinden biride cenaze ve düğünlere verilen önemdir. İki konuda da küslük olmaz, her Akörenli ufak, tefek dargınlığa da olsa hemşerisinin salından tutmak, onun özel günü düğününde bulunmayı ilke edinmiştir.
İstanbul’da bulunan Osmanlı Arşivlerinde bulunan 40 numaralı defterde Akören’in 1500 yılında mevcut olduğu, İlçenin Kuzeyinde bulunan Dedeler mevkiinde kabri bulunan Salih Efendi adlı şahsın Ahmet Yesevi Hazretleri’nin talebelerinden olduğu kaynaklarda mevcuttur. Buda eski adıyla Akviran’ın( Avren)Selçuklular devrinde kurulduğunu göstermektedir.
1500'lü yıllardaki Akören, Belen Tepesi ve Horozun Tepe‘de yerleşik vaziyetteydi. 18.Yüzyılda Akören’e 3–5 kilometre mesafede olan Bayındır, Aşağı Yarımca, Yukarı yarımca, Ertaş Boğazı, Kayı, Mihrap ve Akçeşme’den gelerek Akören’e yerleşenlerle Akören Köyü bir kat daha büyüdü. Sultan 2.Mahmut (1826)'un Yeniçeri Ocağını kapatması paralelinde Allem Paşa Avenesinin Ağalar Mahallesine yerleşmesiyle Akören nüfusu biraz daha arttı 19.Yüzyılda Antalya, Manavgat, Serik ve Anamur yöresinden Akören’e yerleşen Yörükler, Akören Kültürünü ve nüfusunu zenginleştirdiler.
Akören’e bağlı iki kasaba Avdan ve Kayasu ve sekiz köy mevcuttur. Ahmediye, Süleymaniye, Orhaniye, Çatören, Karahüyük, Alan, Dutlu, Belkuyu. Bu yerleşim yerlerinden Ahmediye ve Süleymaniye’nin farklı bir yapısı vardır. Her ikiside Kırım menşeli tatarlardır. Süleymaniyeliler, Kırımdan önce Romanya’ya oradan Anadolu’ya 1800 lü yılların sonunda da Osmanlı tarafından Susuz köy adıyla şu andaki Süleymaniye’nin olduğu yere yerleşmeleri sağlanmıştır. Ahmediyeli’ler ise 1900 lü yılların başında Yıkık Köyü adıyla May Barajının olduğu yere yerleştirilmişler, baraj inşası nedeniyle 1970 li yıllarda Ahmediye Köyü adıyla şu andaki yerlerine yerleşmişlerdir. Her ne kadar eskisi gibi tatarca fazla konuşulmasada, yemek, şive, düğün, giyim kuşam ve diğer tüm gelenekleri farklılık göstermektedir.
Akören Devletten aldığı yardımlar dışında en olumlu yardımları Ercan ve Aşık ailelerinden görmüştür. Ankara’da yaşayan Maden Mühendisi Nurullah Ercan babası A.Rıza Ercan adına Meslek Yüksek Okulu yaptırırken, gene Ankara’da yaşayan Emekli Astsubay Ali Aşık’ta çok programlı lise’ye ek bir bina kazandırmıştır. Feyzullah Ertaş, Cafer Gündüz gibi İlçenin sorunlarına duyarlı olan İşadamlarımız da eksik değildir. Kağnıcı, Bilge aileleri ile Mehmet-Münevver Kurban çifti Akören dışında okul yaptıran hayırsever Akörenlilerdir.
Binlercesi okumuş Akörenli’nin ön plana çıkmışlarını şöyle bir hatırlayalım.
Ahmet Coşar Yargıtay Başkanı, Abdullah Tenekeci E.General – Devlet Bakanı, Saffet Sert Devlet Bakanı, A.Rıza Ercan Milletvekili, A.Turan Bilge Milletvekili, Abdurrahman Bozkır Milletvekili, Abdullah Erkun General, Prof. Dr. Abdurrahman Kutlu Rektör. Altan Tufan Gelirler Genel Müdürü, Halil Harmancı Vakıfbank Genel Müdürü, Muzaffer Gültekin Milli Parklar Av ve Yaban hayatı Genel Müdürü, Kemalettin Akalın Eczacılık Genel Müdürü. Abdurrahman Yalçın Etibank Genel Müdürü. Mücahit Şahin Bayındırlık Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı, Adnan Kurban Sanayi Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı, Mehmet Dadak RTÜK Üyesi. Seyfi Özdil Vali Yardımcısı. Ahmet Karaoğlu İstanbul Cumhuriyet Başsavcısı. Mehmet Aydın Vali Yardımcısı-Kaymakam. Şakir Erkoç Profesör.
Ayhan Tufan Profesör, Abdullah Harmancı Profesör, Adem Öğüt Profesör, Fatih Gültekin Profesör. V. Ahsen Coşar Barolar Birliği Başkanı, Muzaffer Ünal D.S.İ. Genel Saymanı. Mustafa Embel Belediye Başkanı. Cemal Harmankaya MEDAŞ Genel Müdürü. A.Kadir Gökçen Genel Müdür, Halil Gençtürk Bölge Müdürü Diplomat. Adem Kılıçarslan İller Bankası Bölge Müdürü, İsmail Öncel Şekerbank Yönetim Kurulu Üyesi, Murat Tokmak DİSK Genel Sekreteri. Doç.Dr. Hamdi Arbağ SÜ Tıp Fakültesi Başhekimi. Ömer Ersöz Karaman Gençlik ve Spor İl Müdürü. Zülkarneyn Tulukçu Şeker Fabrikası Müdürü Müfettiş.
Adem Özden Bakan Özel Kalem Müdürü Daire Başkanı. Mustafa Akın Sağlık Müdürü, Durmuş Ali Kutlu Şeker Fabrikaları Fabrika Müdürü. Rüstem Kılıçarslan Köy Hizmetleri İl Müdürü. Seyit Demirci Emniyet Genel Müdürlüğü Daire Başkanı. S.Ali Karatomas Savcı, Devlet Denetleme Kurulu. A.kadir Gök Kültür Müdürü, Salih Sedat Ersöz Kültür Müdürü.
Akörenli’nin müteşebbisliğine birkaç örnekte verebiliriz. Konya’da ilk Konut Kooperatifini Akörenliler kurdu. Türkiye’nin imtihanla yeminli mali müşaviri olan ilk kişisi Mustafa Soydemir bir Akören çocuğudur. Çoğu İlçelerde bile spor kulübü yokken, henüz nahiye olan Akören’de Kültürspor’un kurulma tarihi 1959 dur. Ataş Rafinerisi’nin ilk Türk Genel Müdürü Ahmet Akın ile D.S.İ genel Müdürü Hikmet Turat’ta Akörenlidir. Bağ-Kur’un İlk Genel Müdürü ve KDV nin mucidi Altan Tufan’da Akörenlidir. Konya Minibüsçüler derneğini Akörenli A.İhsan Ersoy, Musa Tınkır ve Ali Aydemir kurmuştur. İlk başkanı da A.İhsan Ersoy’dur. Almanya’da ilk İslam Cemiyetini kuran S.Ahmet Gül tekin’de Akören’in emektar hocalarındandır.
Akören’in eğitimdeki başarısının ilk sebebi Akviran İlkokulu’nun Osmanlı döneminde açılıp, 1925 yılında üç sınıflı hale getirilmesidir. Mektepli lakaplı Akörenli öğretmen S.Ali Akalın’ın 1914 yılında S.Mehmet Alp’ın 1926 yılında Akören’e gelerek öğretmenliğe başlamaları ilçemiz eğitiminin ikinci avantajıydı. 1934 yılından itibaren Mustafa Çetin’in kesintisiz 28 yıl memleketinde Baş Öğretmen olması eğitim seviyesinin doruğa çıkmasına zemin hazırladı. Bu konuda Akörenli öğretmenlerden Hüseyin Eruyar ve Mustafa Çetin öğretmenlerin yetiştirdiği Akörenli yirmiye yakın öğretmenlerimizin Akören’e katkılarını unutamayız. Özellikle 1920 li yıllarda Konya’dan gelen üstün vasıflı öğretmenlerden A.Rıza Nalçacı ve İbrahim Aczi Kendi’nin emeklerini rahmetle yad ediyoruz.
Eğitimin önemini erken keşfeden Akörenli Devletin ve Milletin zor yıllarında ikinci okulunu ve ortaokulunu kendiside sıkıntılı olmasına rağmen dişinden tırnağından artanla zamanın Akören Belediye Başkanı Hüseyin Özkanoğlu ve İlk Milletvekili A.Rıza Ercan’ın önderliğinde yaparak hizmete sunmasını bilmiştir. 1954–1955 öğretim yılında açılan Gazi Mustafa Kemal İlkokulu ve 1957 yılında eğitime başlayan Akviran Ortaokulu’na çocuğunu “Eti senin kemiği benim” özdeyişiyle teslim etmiş devamında da yükseğini uzak diyarlarda okuması için kendisi yememiş, giymemiş, çocuğunun kurtulması için hiçbir özveriden kaçmamıştır.
1970’li yılların sonuna kadar üretimi süren Akören Kilimi antik değeri ile dikkat çekmiştir. Hemen hemen her evde bulunan tezgahlarda dokunan kilimler, Akören’in cami,ev ve odalarını süslemekteydi. Gelinlerin çeyizlerinde mutlaka olması gereken Akören Kilimleri,Vakıflar Genel Müdürlüğünün İstanbul Sultanahmet’te mevcut “Halı, kilim Müzesi’nde sergilenmektedir.
1980’li yıllar öncesi Akören’de bağcılığın üzümün ayrı bir yeri vardı. Tülce, Alaşana ve Gedikardı adıyla anılan mevkilerdeki bağların üç gün üst üste bozumu bayram havasında yapılırdı. Akören’in genci-yaşlısı en güzel elbiselerini giyer, etli bağ pilavı bozulan üzümlerin eşliğinde yenir, büyük emeklerle pekmezler kaynatılırdı.
Son yirmi yıldır moda olan köy, kasaba ve ilçe günlerine Akören’de ayak uydurdu. Bu konuda istikrar sırasıyla Kayasu, Karahüyük, Akören, Çatören, Alan ve Avdan’da Akören Dağ Sarnıcı Yayla Şenlikleri’nde yılda bir kezde olsa tüm hemşeriler ata yurtlarında buluşma geleneğini sürdürmektedirler. Akörenli’nin hasletlerinden biride cenaze ve düğünlere verilen önemdir. İki konuda da küslük olmaz, her Akörenli ufak, tefek dargınlığa da olsa hemşerisinin salından tutmak, onun özel günü düğününde bulunmayı ilke edinmiştir.
İstanbul’da bulunan Osmanlı Arşivlerinde bulunan 40 numaralı defterde Akören’in 1500 yılında mevcut olduğu, İlçenin Kuzeyinde bulunan Dedeler mevkiinde kabri bulunan Salih Efendi adlı şahsın Ahmet Yesevi Hazretleri’nin talebelerinden olduğu kaynaklarda mevcuttur. Buda eski adıyla Akviran’ın( Avren)Selçuklular devrinde kurulduğunu göstermektedir.
1500'lü yıllardaki Akören, Belen Tepesi ve Horozun Tepe‘de yerleşik vaziyetteydi. 18.Yüzyılda Akören’e 3–5 kilometre mesafede olan Bayındır, Aşağı Yarımca, Yukarı yarımca, Ertaş Boğazı, Kayı, Mihrap ve Akçeşme’den gelerek Akören’e yerleşenlerle Akören Köyü bir kat daha büyüdü. Sultan 2.Mahmut (1826)'un Yeniçeri Ocağını kapatması paralelinde Allem Paşa Avenesinin Ağalar Mahallesine yerleşmesiyle Akören nüfusu biraz daha arttı 19.Yüzyılda Antalya, Manavgat, Serik ve Anamur yöresinden Akören’e yerleşen Yörükler, Akören Kültürünü ve nüfusunu zenginleştirdiler.
Akören’e bağlı iki kasaba Avdan ve Kayasu ve sekiz köy mevcuttur. Ahmediye, Süleymaniye, Orhaniye, Çatören, Karahüyük, Alan, Dutlu, Belkuyu. Bu yerleşim yerlerinden Ahmediye ve Süleymaniye’nin farklı bir yapısı vardır. Her ikiside Kırım menşeli tatarlardır. Süleymaniyeliler, Kırımdan önce Romanya’ya oradan Anadolu’ya 1800 lü yılların sonunda da Osmanlı tarafından Susuz köy adıyla şu andaki Süleymaniye’nin olduğu yere yerleşmeleri sağlanmıştır. Ahmediyeli’ler ise 1900 lü yılların başında Yıkık Köyü adıyla May Barajının olduğu yere yerleştirilmişler, baraj inşası nedeniyle 1970 li yıllarda Ahmediye Köyü adıyla şu andaki yerlerine yerleşmişlerdir. Her ne kadar eskisi gibi tatarca fazla konuşulmasada, yemek, şive, düğün, giyim kuşam ve diğer tüm gelenekleri farklılık göstermektedir.
Akören Devletten aldığı yardımlar dışında en olumlu yardımları Ercan ve Aşık ailelerinden görmüştür. Ankara’da yaşayan Maden Mühendisi Nurullah Ercan babası A.Rıza Ercan adına Meslek Yüksek Okulu yaptırırken, gene Ankara’da yaşayan Emekli Astsubay Ali Aşık’ta çok programlı lise’ye ek bir bina kazandırmıştır. Feyzullah Ertaş, Cafer Gündüz gibi İlçenin sorunlarına duyarlı olan İşadamlarımız da eksik değildir. Kağnıcı, Bilge aileleri ile Mehmet-Münevver Kurban çifti Akören dışında okul yaptıran hayırsever Akörenlilerdir.
Binlercesi okumuş Akörenli’nin ön plana çıkmışlarını şöyle bir hatırlayalım.
Ahmet Coşar Yargıtay Başkanı, Abdullah Tenekeci E.General – Devlet Bakanı, Saffet Sert Devlet Bakanı, A.Rıza Ercan Milletvekili, A.Turan Bilge Milletvekili, Abdurrahman Bozkır Milletvekili, Abdullah Erkun General, Prof. Dr. Abdurrahman Kutlu Rektör. Altan Tufan Gelirler Genel Müdürü, Halil Harmancı Vakıfbank Genel Müdürü, Muzaffer Gültekin Milli Parklar Av ve Yaban hayatı Genel Müdürü, Kemalettin Akalın Eczacılık Genel Müdürü. Abdurrahman Yalçın Etibank Genel Müdürü. Mücahit Şahin Bayındırlık Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı, Adnan Kurban Sanayi Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı, Mehmet Dadak RTÜK Üyesi. Seyfi Özdil Vali Yardımcısı. Ahmet Karaoğlu İstanbul Cumhuriyet Başsavcısı. Mehmet Aydın Vali Yardımcısı-Kaymakam. Şakir Erkoç Profesör.
Ayhan Tufan Profesör, Abdullah Harmancı Profesör, Adem Öğüt Profesör, Fatih Gültekin Profesör. V. Ahsen Coşar Barolar Birliği Başkanı, Muzaffer Ünal D.S.İ. Genel Saymanı. Mustafa Embel Belediye Başkanı. Cemal Harmankaya MEDAŞ Genel Müdürü. A.Kadir Gökçen Genel Müdür, Halil Gençtürk Bölge Müdürü Diplomat. Adem Kılıçarslan İller Bankası Bölge Müdürü, İsmail Öncel Şekerbank Yönetim Kurulu Üyesi, Murat Tokmak DİSK Genel Sekreteri. Doç.Dr. Hamdi Arbağ SÜ Tıp Fakültesi Başhekimi. Ömer Ersöz Karaman Gençlik ve Spor İl Müdürü. Zülkarneyn Tulukçu Şeker Fabrikası Müdürü Müfettiş.
Adem Özden Bakan Özel Kalem Müdürü Daire Başkanı. Mustafa Akın Sağlık Müdürü, Durmuş Ali Kutlu Şeker Fabrikaları Fabrika Müdürü. Rüstem Kılıçarslan Köy Hizmetleri İl Müdürü. Seyit Demirci Emniyet Genel Müdürlüğü Daire Başkanı. S.Ali Karatomas Savcı, Devlet Denetleme Kurulu. A.kadir Gök Kültür Müdürü, Salih Sedat Ersöz Kültür Müdürü.
Akörenli’nin müteşebbisliğine birkaç örnekte verebiliriz. Konya’da ilk Konut Kooperatifini Akörenliler kurdu. Türkiye’nin imtihanla yeminli mali müşaviri olan ilk kişisi Mustafa Soydemir bir Akören çocuğudur. Çoğu İlçelerde bile spor kulübü yokken, henüz nahiye olan Akören’de Kültürspor’un kurulma tarihi 1959 dur. Ataş Rafinerisi’nin ilk Türk Genel Müdürü Ahmet Akın ile D.S.İ genel Müdürü Hikmet Turat’ta Akörenlidir. Bağ-Kur’un İlk Genel Müdürü ve KDV nin mucidi Altan Tufan’da Akörenlidir. Konya Minibüsçüler derneğini Akörenli A.İhsan Ersoy, Musa Tınkır ve Ali Aydemir kurmuştur. İlk başkanı da A.İhsan Ersoy’dur. Almanya’da ilk İslam Cemiyetini kuran S.Ahmet Gül tekin’de Akören’in emektar hocalarındandır.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.