Eskiden Nerede Ne Vardı?-13-
MERHABA Şehir ekimizin Temmuz sayısında doğup büyüdüğüm, 48 yıl ikâmet ettiğim Topraklık semtinin tek okulunun bulunduğu alan ve çevresinin 65 yıl önceki durumundan bahsedeceğim.
Hazreti Mevlâna’nın kabrinin üzerinde bulunan Kubbe-i Hadra’nın karşısında yer alan eski adı Türbe Mezarlığı olan, ancak daha sonra Üçler adını alan Mezarlığın Güneye açılan kapısının önündeki meydanın yerinde eskiden “Akçeşme İlk Okulu” yer alıyordu. 1945 Ekim ayında kaydolup, 1949’da mezun olduğum bu mektebin yıkılması ile açılan meydanın ortasında bugün kayalardan suların aktığı havuz, ağaçlar, öbek öbek mazılar ve kanepelerin olduğu çim ekili alan bulunuyor. Miladî 1564’de Kanuni devrine ait Konya Şer’î sicil defterinde yazılı olan mahalleler arasında “Topraklık” adıyla kaydedilen semtin başlangıcı sayılan alandaki okulun adı İbrahim Hakkı Konyalı’nın yazdığı Konya Tarihi’nde “Kerimdede Mektebi” olarak geçiyor. 55 yıl önce eski Akçeşme İlkokulu yıkılıp, Türbeönü’nden Topraklık’a giden yol açılınca Üçler Mezarlığı’nın parçası olan şimdiki yere yeni okul inşa edildi. Şimdiki okulun bulunduğu yere artık cenaze gömülmediği için çocukken kabir taşları arasında top oynardık.
Bizim dönemimizde Akçeşme İlkokulu Başöğretmeni Necati Atalay’dı. Eski adı “Mahmut Dede Sokak” olan, halkın “Hacı Ömerler Sokağı” dediği, adı “Konya Sokağı” na çevrilerek, bir süre önce de Karatay Belediyesi tarafından restore edilip, muhtar ofisi ve emekliler konağı olarak tahsis edilen konakta oturan Tahir Gürdağ, birinci sınıfta öğretmenimdi. Daha sonra Leman Çınar, Mediha ve İffet Erdil hocahanımlar öğretmenim oldu. Okulun öğretmenleri arasında ayrıca Şerif ve Galip beyler ile Şükrü Tarı da vardı. Bizim zamanımızda ilkokuldan mezun olurken hergün bir dersten imtihana tabi tutulurduk. Benim imtihanımda Selçukspor kulübünün kurucusu ve ilk başkanı müfettiş Osman Fatih Kurşun da hazır bulunmuştu. 5 sınıflı okulun avlusunda hademe odası, kışın soğukta donduğu için günlerce suyu akmayan çeşmesi, yemekhanesi ve tuvaleti vardı. Batısındaki kısımda kışın buz tutar, çocuklar bir köşesinden diğer köşesine kayardık.
Yıkılan okulun batısında, Akçeşme Sokağı’nın başında Osmanlı mimarisinin güzel bir örneği olan Akçeşme vardı. Konya Valisi Ali Paşa’nın miladî 1555’te yaptırdığı çeşmenin yeri okul yıkıldıktan sonra şimdiki okulun doğu duvarına taşındı. Ali Paşa, Fakihdede Mahallesi’nde bir çeşme daha yaptırmıştı. Eski okulun bitişiğinde Hacı Ömerler sokağının sağ köşesinde gençlik yıllarımızda bir medresenin kalıntıları vardı. 1887 doğumlu rahmetli ninem medresenin yola bakan kız talebelerin eğitim gördüğü mahalle mektebi kısmında tahsil gördüğünü, hocalarının Ziya Efendi olduğunu söylerdi. Ziya Efendi’nin vefatından sonra görevi oğlu Vahdi Hoca devraldı ve çocukluğumuzda hayattaydı. V ahdi Hoca’nın bir gün içkili vaziyette elinde bıçak olduğu hâlde karşılaştığı, “Hocam, illeri alim ettin, beni de zalim ettin. Ben şimdi seni ne yapayım” diyen talebesine “Aslan Kâzim’im, ilim zeytinyağı değil ki boğazına dökeyim” şeklinde verdiği cevap, aradan geçen yıllara rağmen hâla konuşuluyor. Vahdi Hoca’nın Konya Tarihi’nde adı geçen “Kerimdede Mektebi” nin ninemin bahsettiği mahalle mektebi olduğu kuvvetle muhtemel. Önünde yekpare musalla taşı bulunan medrese ve mahalle mektebini Abdurrahman isimli bir kamyon şoförü satın alarak, 2 katlı ev yaptırmıştı. Yıllar sonra Kumköprü’ye taşınıp, burasını kum ve kiremit satan birisine sattı. Burada yemlik arpa kıran H. Hüseyin Arz, oto yağları satan Bekir Kendirci, Keklik Nakliyat Ambarı ve Oto Tamircisi H. Hüseyin usta faaliyet gösterdi.
Akçeşme Sokağı’na girerken sol köşedeki ev, tanınmış işadamı Paksu’nun sahibi Mehmet Tuza’nın babası çeşmeci İbrahim ustaya, sağ köşedeki ev de 2. Noter Kâzım Tüzün’e aitti. Mehmet, Ahmet ve Faruk Tuza kardeşler o evde doğup büyüdü, Akçeşme Okulu’nda öğrenim görüp, sonra başka semtlere taşındılar, ancak sıhhi tesisat satışı yaparken evlerinin bahçesini malzeme deposu olarak kullandılar. Sokağın içinde sağda Niyazi Terzioğlu’na ait olan ve vefatından sonra oğullarına kalan 2 katlı binayı İhsan Atasağun satın aldı. Atasağun, binayı tamir ederek “Konya Köşk Mutfağı” nı açmıştı. Terzioğlu’nun oğulları Osman ve İsmail Terzioğlu, Dellal Pazarı’nın sol bitişiğinde yıllarca bakkaliye işletmişlerdi. Bu tarihi konağın yanında da Kâtipler ve tanınmış taksi şoförü İhsan Şapçı’nın evleri vardı. İbrahim Tuza’nın bitişiğinde ise kardeşi Ali ağa arsa alarak ev yaptırmıştı. Medrese ve mahalle mektebinin arkasında Hacı Ömerler sokağındaki ilk evi Marangozlar sokağının köşesinde bakkallık yapan Mustafa Ağa satın aldı. Şimdi petrol istasyonu ve önce Kur’an Kursu, sonra lise binası yapılan yerdeki alana eskiden “Dede Bahçesi” denilirdi. Burada bulunan Mahmud ve İynel Dedeler’in medfun olduğu türbelerin etrafı eskiden mezarlık hâlindeydi. Bu 2 zât Mevlevî oldukları ve bahçede Mevleviler toplanarak zikir yaptıkları için “Dede bahçesi” denilen bahçe, Kanuni Sultan Süleyman’ın vezirlerinden Karaman Beylerbeyi Ali Paşa tarafından vakfedilmiş ve daha sonra Evkaf İdaresi’ne geçmiştir. Kanuni devrinde Akçeşme’ye eskiden “Mahmut dede mahallesi” denilmiştir.
40 yıl öncesine kadar müteahhid Celal Kapancı, bu bahçede buğday kaynatıp, makinelerde kırarak askeri birliklerin bulgur ihtiyacını karşıladı. Vefatından sonra Dereli Seyit isminde birisi bahçeyi kiralayıp, mozaik havuz, banyo küveti, künk ve briket imalâtı yaparak, süzülmüş kireç sattı. Hacı Ömerler Sokağı’na girerken sol köşedeki Türkmen Hacı Ahmed zade İbrahim’in yaptırdığı çeşme yerinden kaldırılıp, biraz ileride açılan sokağın başına nakledilmiş, ancak suyu kesilmiştir. Çeşmenin kitabesinde “Vasiyet eyledi Türkmen Hacı Ahmed zâde İbrahim/Kerimdede Mahallesi’nde çün bir çeşme ihyasını/ Mahalle eşrafının dahi himmetleri var olsun/Sene bin ikiyüz doksan yedi de bitti inşası” ibaresi bulunuyor. Çeşmenin arkasında bulunan Fildişlerin Süleyman’a ait evi 60 yıl önce Kürt Hacı Hasan Ağa satın aldı ve vefatına kadar burada oturdu. Topraklık’ın girişinde solda bulunan ev de Böğetli Hacı Mehmet Ağa’ya aitti. Vefatından sonra el değiştiren ve zamanla yıkılan evin yerinde şimdi kiremit, tuğla, kum ve çimento satışı yapılıyor.
Bizim dönemimizde Akçeşme İlkokulu Başöğretmeni Necati Atalay’dı. Eski adı “Mahmut Dede Sokak” olan, halkın “Hacı Ömerler Sokağı” dediği, adı “Konya Sokağı” na çevrilerek, bir süre önce de Karatay Belediyesi tarafından restore edilip, muhtar ofisi ve emekliler konağı olarak tahsis edilen konakta oturan Tahir Gürdağ, birinci sınıfta öğretmenimdi. Daha sonra Leman Çınar, Mediha ve İffet Erdil hocahanımlar öğretmenim oldu. Okulun öğretmenleri arasında ayrıca Şerif ve Galip beyler ile Şükrü Tarı da vardı. Bizim zamanımızda ilkokuldan mezun olurken hergün bir dersten imtihana tabi tutulurduk. Benim imtihanımda Selçukspor kulübünün kurucusu ve ilk başkanı müfettiş Osman Fatih Kurşun da hazır bulunmuştu. 5 sınıflı okulun avlusunda hademe odası, kışın soğukta donduğu için günlerce suyu akmayan çeşmesi, yemekhanesi ve tuvaleti vardı. Batısındaki kısımda kışın buz tutar, çocuklar bir köşesinden diğer köşesine kayardık.
Yıkılan okulun batısında, Akçeşme Sokağı’nın başında Osmanlı mimarisinin güzel bir örneği olan Akçeşme vardı. Konya Valisi Ali Paşa’nın miladî 1555’te yaptırdığı çeşmenin yeri okul yıkıldıktan sonra şimdiki okulun doğu duvarına taşındı. Ali Paşa, Fakihdede Mahallesi’nde bir çeşme daha yaptırmıştı. Eski okulun bitişiğinde Hacı Ömerler sokağının sağ köşesinde gençlik yıllarımızda bir medresenin kalıntıları vardı. 1887 doğumlu rahmetli ninem medresenin yola bakan kız talebelerin eğitim gördüğü mahalle mektebi kısmında tahsil gördüğünü, hocalarının Ziya Efendi olduğunu söylerdi. Ziya Efendi’nin vefatından sonra görevi oğlu Vahdi Hoca devraldı ve çocukluğumuzda hayattaydı. V ahdi Hoca’nın bir gün içkili vaziyette elinde bıçak olduğu hâlde karşılaştığı, “Hocam, illeri alim ettin, beni de zalim ettin. Ben şimdi seni ne yapayım” diyen talebesine “Aslan Kâzim’im, ilim zeytinyağı değil ki boğazına dökeyim” şeklinde verdiği cevap, aradan geçen yıllara rağmen hâla konuşuluyor. Vahdi Hoca’nın Konya Tarihi’nde adı geçen “Kerimdede Mektebi” nin ninemin bahsettiği mahalle mektebi olduğu kuvvetle muhtemel. Önünde yekpare musalla taşı bulunan medrese ve mahalle mektebini Abdurrahman isimli bir kamyon şoförü satın alarak, 2 katlı ev yaptırmıştı. Yıllar sonra Kumköprü’ye taşınıp, burasını kum ve kiremit satan birisine sattı. Burada yemlik arpa kıran H. Hüseyin Arz, oto yağları satan Bekir Kendirci, Keklik Nakliyat Ambarı ve Oto Tamircisi H. Hüseyin usta faaliyet gösterdi.
Akçeşme Sokağı’na girerken sol köşedeki ev, tanınmış işadamı Paksu’nun sahibi Mehmet Tuza’nın babası çeşmeci İbrahim ustaya, sağ köşedeki ev de 2. Noter Kâzım Tüzün’e aitti. Mehmet, Ahmet ve Faruk Tuza kardeşler o evde doğup büyüdü, Akçeşme Okulu’nda öğrenim görüp, sonra başka semtlere taşındılar, ancak sıhhi tesisat satışı yaparken evlerinin bahçesini malzeme deposu olarak kullandılar. Sokağın içinde sağda Niyazi Terzioğlu’na ait olan ve vefatından sonra oğullarına kalan 2 katlı binayı İhsan Atasağun satın aldı. Atasağun, binayı tamir ederek “Konya Köşk Mutfağı” nı açmıştı. Terzioğlu’nun oğulları Osman ve İsmail Terzioğlu, Dellal Pazarı’nın sol bitişiğinde yıllarca bakkaliye işletmişlerdi. Bu tarihi konağın yanında da Kâtipler ve tanınmış taksi şoförü İhsan Şapçı’nın evleri vardı. İbrahim Tuza’nın bitişiğinde ise kardeşi Ali ağa arsa alarak ev yaptırmıştı. Medrese ve mahalle mektebinin arkasında Hacı Ömerler sokağındaki ilk evi Marangozlar sokağının köşesinde bakkallık yapan Mustafa Ağa satın aldı. Şimdi petrol istasyonu ve önce Kur’an Kursu, sonra lise binası yapılan yerdeki alana eskiden “Dede Bahçesi” denilirdi. Burada bulunan Mahmud ve İynel Dedeler’in medfun olduğu türbelerin etrafı eskiden mezarlık hâlindeydi. Bu 2 zât Mevlevî oldukları ve bahçede Mevleviler toplanarak zikir yaptıkları için “Dede bahçesi” denilen bahçe, Kanuni Sultan Süleyman’ın vezirlerinden Karaman Beylerbeyi Ali Paşa tarafından vakfedilmiş ve daha sonra Evkaf İdaresi’ne geçmiştir. Kanuni devrinde Akçeşme’ye eskiden “Mahmut dede mahallesi” denilmiştir.
40 yıl öncesine kadar müteahhid Celal Kapancı, bu bahçede buğday kaynatıp, makinelerde kırarak askeri birliklerin bulgur ihtiyacını karşıladı. Vefatından sonra Dereli Seyit isminde birisi bahçeyi kiralayıp, mozaik havuz, banyo küveti, künk ve briket imalâtı yaparak, süzülmüş kireç sattı. Hacı Ömerler Sokağı’na girerken sol köşedeki Türkmen Hacı Ahmed zade İbrahim’in yaptırdığı çeşme yerinden kaldırılıp, biraz ileride açılan sokağın başına nakledilmiş, ancak suyu kesilmiştir. Çeşmenin kitabesinde “Vasiyet eyledi Türkmen Hacı Ahmed zâde İbrahim/Kerimdede Mahallesi’nde çün bir çeşme ihyasını/ Mahalle eşrafının dahi himmetleri var olsun/Sene bin ikiyüz doksan yedi de bitti inşası” ibaresi bulunuyor. Çeşmenin arkasında bulunan Fildişlerin Süleyman’a ait evi 60 yıl önce Kürt Hacı Hasan Ağa satın aldı ve vefatına kadar burada oturdu. Topraklık’ın girişinde solda bulunan ev de Böğetli Hacı Mehmet Ağa’ya aitti. Vefatından sonra el değiştiren ve zamanla yıkılan evin yerinde şimdi kiremit, tuğla, kum ve çimento satışı yapılıyor.
NAİL BÜLBÜL
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.