ESKİDEN NEREDE NE VARDI? -11-
“Merhaba Şehir” ekimizde bu Zafer Meydanı ile Atatürk Anıtı arasındaki “Atatürk Caddesi” nin eski konumundan bahsedeceğiz.
NAİL BÜLBÜL
ESKİDEN NEREDE NE VARDI? -11-
Yakın zamana kadar Zafer Meydanı’na serinlik veren suların fışkırdığı, çeşit çeşit ağaçların gölgelediği Nutuk Parkı’nın yerinde bugün yeller esiyor. Halkın dinlendiği park ne yazık ki taş meydan hâline getirildi. Parkın yanındaki Maruni Yusuf Şar’ın 1920’li yılların başında yaptırdığı tarihi bina eskiden Kolordu Komutanlığı, sonra Ordu Müfettişliği, daha sonra da Kız Ortaokulu ve Zübeyde Hanım Kız Meslek Lisesi olarak kullanıldıktan sonra Büyükşehir Belediyesi’ne intikâl etmişti. Yıllardan beri belediye temizlik işlerinin el ile kullanılan süpürgelerinin garajı hâline gelen bu kültür mirası bina gün geçtikçe harap olmakta iken onarılıp, Olgunlaşta Enstitüsü açılmak üzere Milli Eğitim Müdürlüğü’ne devredildi. Son zamanlarda bahçesinde çeşitli dernek ve vakıflar tarafından kermes düzenlenen bu binanın yanında da bugünkü “Atatürk Müzesi” bulunuyor. 1916’dan itibaren Konya valilerine ikâmetgâh olarak ve Millî Eğitim Müdürlüğü’ne devredilen bina 1963 yılında müze hâline getirildi.
Atatürk Caddesi üzerinde solda sıra ile Kız Orta Okulu karşısında eskiden Dr. Nevzat Özkal’a ait bulunan, günümüzde Mimarlar Odası olarak kullanılan koruma altına alınmış taş bina, Mahkeme Hamamı yanında bir zamanlar Talha Demirağ’ın hastanesi olan binanın altında eczanesi bulunan Giritli Mustafa Cevdet’in evi, Rumeli muhaciri “Serficeli Şirin Hanım” ın yaptırdığı çeşmenin köşesinde Avukat M. Ali Apalı’ya ait bina, ileride Maruni Augostos’un evi, koruma altına alınan ve bugün Bim Alışveriş Merkezi olan tarihî ev, Yonca Apartmanı’nın yanındaki sokağın sol başında eczanenin üstünde eski belediye başkanlarından ve milletvekili Samed Kuzucu’nun evi, Kız Enstitüsü’nün yerinde de Bego isimli gayrimüslimin işlettiği otel yer alıyordu. Ön kısmı kitaplık, salon bölümü ise sinema olarak yaptırılan hâlen Devlet Tiyatrosu olan bina ile önündeki otopark ve Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi’nin yerinde ise yaz aylarında sahnesinde konserler verilen, halkın eğlence yeri niteliğindeki “Millet Bahçesi” vardı. Bahçe buradan kaldırılınca kemerli büyük taş kapısı da İmam Hatip Okulu’nun girişine taşındı.
Atatürk Müzesi bahçesinin yanındaki sokağın başında 3 katlı taş bina, Adese alışveriş merkezi’nin yerinde eşraftan Ahmet Yapıcı’nın yaptırdığı, vefatından sonra Hayra Hizmet Vakfına bağışlanan Apartman vardı. Yanındaki Kadı Mehmet Paşa Sokağı ile Hayat Sokak arasında belediye tarafından devralınıp, 2 yıl önce yıkılıp, arsası otopark hâline getirilen ve eskiden Verem Hastanesi ve yıkılıncaya kadar da Kız Yetiştirme Yurdu olan 2 katlı bahçeli bina, Millî Eğitim Müdürlüğü’nün yanındaki boş arsada altında dükkânlarla birlikte kiraya verilerek gelir sağlanan ve yakın zamanda yıkılan Çocuk Esirgeme Kurumu’na ait bir bina mevcuttu. Millî Eğitim Müdürlüğü’nün yerinde ise, Kolordu Komutanı Fahrettin Paşa’nın ricası üzerine şehrin zengin eşrafından Şükrü Doruk tarafından üstü hasta askerlerin nekahet devresini geçirdikleri, altı askerlik şübesi olan, eski “Lise Reviri” yaptırılmıştı.
Mevlêvi Dergâhı Postnişini Amil Çelebi’nin Türbe önündeki evinin önünden hareketle Türbe ve İstanbul Caddeleri, Hükümet Meydana, Kayalı Park’ın önündeki yolu takip ederek şimdiki İş Bankası’nın yerinde bulunan Yusuf Şar’ın konağı olan eski belediyenin önünden Araboğlu Makasına giren, Tahir Paşa Camii önünden Zafer Meydanı’na çıktıktan sonra Atatürk Anıtı’ndan geçip, İstasyona ulaşan “Atlı Tramvay” da Atatürk Caddesi’nden gelip giderdi. Bu cadde üzerindeki görkemli “Lise” binası önce, “Balkan Savaşı” nın hüküm sürdüğü 1912’de savaşın İstanbul’a sirayeti hâlinde Osmanlı başkentinin Konya’ya nakli düşünülerek Sultan Mehmed Reşad tarafından “Saray-ı Hümâyun” olarak inşa ettirilmiş. Ancak, tehlike ortadan kalktığı için 28 bin altına mal olan bina Dar-ül Muallimîne (Erkek öğretmen okulu) tahsis edilmiş. Bir ara binanın güney bölümü Askerî Lise olarak kullanıldıktan sonra, Dar-ül Muallimîn lağvedilip, Askeri Lise başka şehire gidince, Karma Orta Okul’un yerindeki eski binada bulunan “İdadî” de (Lise) buraya nakledilmiş. Şimdi Anıt Alanı’ndan Muhacir Pazarı’na giren sokağı sol başında bulunan Vali Ferit Paşa Çeşmesi, eskiden Lise bahçesinin güney duvarına bitişikte idi. Amberreis Camii ile Lise arasındaki yolun üzerinde bulunan Amberreis Türbesi de birçok tarihî eser, mescit, türbe, medrese gibi yol açmak amacıyla yıktırılmış. Meram Kaymakamlığı ve nüfus müdürlüğü olan bina da eskiden valilik ikâmetgâhı idi. DSİ. 4. Bölge Müdürlüğü’nün yerinde de “Kurtuluş İlkokulu” vardı.
Anıt Alanı’ndaki Atatürk Anıtı’nın kaidesi önce bir tarım beldesi olan Konya’nın özelliğini temsil ettiği için 1912 yılında Mimar Muzaffer Bey tarafından “Ziraat Abidesi” olarak yapılmış, 1926’da üzerine Viyanalı heykeltraş H. Krippel’in yaptığı Atatürk heykeli konulmuştur. Öğrencilik yıllarımızda kaidenin dört köşesinde bulunan aslan ağızlarından sular akarak, anıta güzel bir görüntü kazandırırdı. Ne hikmetse yıllardır sular akmaz oldu. Anıt Alanı’ndan istasyona giden yolun hemen sağ başında eskiden 2’şer katlı 8-10 basamaklı taş merdivenle çıkılan Altıoklar ailesine ve eski milletvekili Muhittin Güzelkılıç’a ait 2 ev ile eskiden TMO Bölge Müdürlüğü olan ve yerine hastane yapılan yerde de ilk Ticaret Lisesi açılmıştı. Kaşıkçı Apartmanının yanındaki Horozlu ve onun yanındaki Konevi Sitelerinin yerinde “Çamlı Bahçe” de 80 yıl önce futbol oynanırdı. 60 yıl önce Karayolları Lojmanlarının yeri Mehmet Hotamışlı’nın bahçesi idi ve inşaat demiri deposu hâlindeki idi, ancak Anıt Alanına giden yol yoktu. Askeri Hastane’nin önünden Meram’a giden yeni yol ise, 1938 yılında Vali Cemal Bardakçı tarafından şose olarak açtırılmıştı.
ESKİDEN NEREDE NE VARDI? -11-
Yakın zamana kadar Zafer Meydanı’na serinlik veren suların fışkırdığı, çeşit çeşit ağaçların gölgelediği Nutuk Parkı’nın yerinde bugün yeller esiyor. Halkın dinlendiği park ne yazık ki taş meydan hâline getirildi. Parkın yanındaki Maruni Yusuf Şar’ın 1920’li yılların başında yaptırdığı tarihi bina eskiden Kolordu Komutanlığı, sonra Ordu Müfettişliği, daha sonra da Kız Ortaokulu ve Zübeyde Hanım Kız Meslek Lisesi olarak kullanıldıktan sonra Büyükşehir Belediyesi’ne intikâl etmişti. Yıllardan beri belediye temizlik işlerinin el ile kullanılan süpürgelerinin garajı hâline gelen bu kültür mirası bina gün geçtikçe harap olmakta iken onarılıp, Olgunlaşta Enstitüsü açılmak üzere Milli Eğitim Müdürlüğü’ne devredildi. Son zamanlarda bahçesinde çeşitli dernek ve vakıflar tarafından kermes düzenlenen bu binanın yanında da bugünkü “Atatürk Müzesi” bulunuyor. 1916’dan itibaren Konya valilerine ikâmetgâh olarak ve Millî Eğitim Müdürlüğü’ne devredilen bina 1963 yılında müze hâline getirildi.
Atatürk Caddesi üzerinde solda sıra ile Kız Orta Okulu karşısında eskiden Dr. Nevzat Özkal’a ait bulunan, günümüzde Mimarlar Odası olarak kullanılan koruma altına alınmış taş bina, Mahkeme Hamamı yanında bir zamanlar Talha Demirağ’ın hastanesi olan binanın altında eczanesi bulunan Giritli Mustafa Cevdet’in evi, Rumeli muhaciri “Serficeli Şirin Hanım” ın yaptırdığı çeşmenin köşesinde Avukat M. Ali Apalı’ya ait bina, ileride Maruni Augostos’un evi, koruma altına alınan ve bugün Bim Alışveriş Merkezi olan tarihî ev, Yonca Apartmanı’nın yanındaki sokağın sol başında eczanenin üstünde eski belediye başkanlarından ve milletvekili Samed Kuzucu’nun evi, Kız Enstitüsü’nün yerinde de Bego isimli gayrimüslimin işlettiği otel yer alıyordu. Ön kısmı kitaplık, salon bölümü ise sinema olarak yaptırılan hâlen Devlet Tiyatrosu olan bina ile önündeki otopark ve Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi’nin yerinde ise yaz aylarında sahnesinde konserler verilen, halkın eğlence yeri niteliğindeki “Millet Bahçesi” vardı. Bahçe buradan kaldırılınca kemerli büyük taş kapısı da İmam Hatip Okulu’nun girişine taşındı.
Atatürk Müzesi bahçesinin yanındaki sokağın başında 3 katlı taş bina, Adese alışveriş merkezi’nin yerinde eşraftan Ahmet Yapıcı’nın yaptırdığı, vefatından sonra Hayra Hizmet Vakfına bağışlanan Apartman vardı. Yanındaki Kadı Mehmet Paşa Sokağı ile Hayat Sokak arasında belediye tarafından devralınıp, 2 yıl önce yıkılıp, arsası otopark hâline getirilen ve eskiden Verem Hastanesi ve yıkılıncaya kadar da Kız Yetiştirme Yurdu olan 2 katlı bahçeli bina, Millî Eğitim Müdürlüğü’nün yanındaki boş arsada altında dükkânlarla birlikte kiraya verilerek gelir sağlanan ve yakın zamanda yıkılan Çocuk Esirgeme Kurumu’na ait bir bina mevcuttu. Millî Eğitim Müdürlüğü’nün yerinde ise, Kolordu Komutanı Fahrettin Paşa’nın ricası üzerine şehrin zengin eşrafından Şükrü Doruk tarafından üstü hasta askerlerin nekahet devresini geçirdikleri, altı askerlik şübesi olan, eski “Lise Reviri” yaptırılmıştı.
Mevlêvi Dergâhı Postnişini Amil Çelebi’nin Türbe önündeki evinin önünden hareketle Türbe ve İstanbul Caddeleri, Hükümet Meydana, Kayalı Park’ın önündeki yolu takip ederek şimdiki İş Bankası’nın yerinde bulunan Yusuf Şar’ın konağı olan eski belediyenin önünden Araboğlu Makasına giren, Tahir Paşa Camii önünden Zafer Meydanı’na çıktıktan sonra Atatürk Anıtı’ndan geçip, İstasyona ulaşan “Atlı Tramvay” da Atatürk Caddesi’nden gelip giderdi. Bu cadde üzerindeki görkemli “Lise” binası önce, “Balkan Savaşı” nın hüküm sürdüğü 1912’de savaşın İstanbul’a sirayeti hâlinde Osmanlı başkentinin Konya’ya nakli düşünülerek Sultan Mehmed Reşad tarafından “Saray-ı Hümâyun” olarak inşa ettirilmiş. Ancak, tehlike ortadan kalktığı için 28 bin altına mal olan bina Dar-ül Muallimîne (Erkek öğretmen okulu) tahsis edilmiş. Bir ara binanın güney bölümü Askerî Lise olarak kullanıldıktan sonra, Dar-ül Muallimîn lağvedilip, Askeri Lise başka şehire gidince, Karma Orta Okul’un yerindeki eski binada bulunan “İdadî” de (Lise) buraya nakledilmiş. Şimdi Anıt Alanı’ndan Muhacir Pazarı’na giren sokağı sol başında bulunan Vali Ferit Paşa Çeşmesi, eskiden Lise bahçesinin güney duvarına bitişikte idi. Amberreis Camii ile Lise arasındaki yolun üzerinde bulunan Amberreis Türbesi de birçok tarihî eser, mescit, türbe, medrese gibi yol açmak amacıyla yıktırılmış. Meram Kaymakamlığı ve nüfus müdürlüğü olan bina da eskiden valilik ikâmetgâhı idi. DSİ. 4. Bölge Müdürlüğü’nün yerinde de “Kurtuluş İlkokulu” vardı.
Anıt Alanı’ndaki Atatürk Anıtı’nın kaidesi önce bir tarım beldesi olan Konya’nın özelliğini temsil ettiği için 1912 yılında Mimar Muzaffer Bey tarafından “Ziraat Abidesi” olarak yapılmış, 1926’da üzerine Viyanalı heykeltraş H. Krippel’in yaptığı Atatürk heykeli konulmuştur. Öğrencilik yıllarımızda kaidenin dört köşesinde bulunan aslan ağızlarından sular akarak, anıta güzel bir görüntü kazandırırdı. Ne hikmetse yıllardır sular akmaz oldu. Anıt Alanı’ndan istasyona giden yolun hemen sağ başında eskiden 2’şer katlı 8-10 basamaklı taş merdivenle çıkılan Altıoklar ailesine ve eski milletvekili Muhittin Güzelkılıç’a ait 2 ev ile eskiden TMO Bölge Müdürlüğü olan ve yerine hastane yapılan yerde de ilk Ticaret Lisesi açılmıştı. Kaşıkçı Apartmanının yanındaki Horozlu ve onun yanındaki Konevi Sitelerinin yerinde “Çamlı Bahçe” de 80 yıl önce futbol oynanırdı. 60 yıl önce Karayolları Lojmanlarının yeri Mehmet Hotamışlı’nın bahçesi idi ve inşaat demiri deposu hâlindeki idi, ancak Anıt Alanına giden yol yoktu. Askeri Hastane’nin önünden Meram’a giden yeni yol ise, 1938 yılında Vali Cemal Bardakçı tarafından şose olarak açtırılmıştı.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.