Tek parti döneminde edebiyat konuşuldu

Konuşmasına “1940-50 arası 10 yıllık bir dönem sosyal, siyasi ve dini hayatımızda adeta şuur altına yerleşmiş, oluşmuş ne kadar mesele varsa kökü burada. Bu algılama, kullanılan malzeme… Bu dönemi iyi algılamak için bir kendinden önce bir de kendinden sonraki 1950’li dönemi çok iyi incelemek gerekir. Kendinden önceki dönem Atatürk dönemi, kendinden sonraki dönem de çok partili dönem. Türk milletinin hafızasında öyle bir yer etmiş ki asla çıkası gözükmüyor” diyerek başlayan Dr. Necmettin Turinay, sözlerine şöyle devam etti: “Bu dönem Türk Milletinin çok partili hayata geçmek için mücadele verdiği bir dönem olarak algılamak mı gerekiyor? Bu dönemde yazılan hatıratlara baktığımız zaman sağcı kesim de solcu kesim de Türkçü kesim de ateş püskürüyor. Dini kesim; Kur’an okumak yasak, cenazelere kefen bezi bulunamıyor, camiler kışla yapılmış v.s. Milliyetçi cenah 3 Mayıs 1944 olaylarını takiben ne kadar Türkçü yayın varsa hepsine el konulmuş, yazarları tutuklanmış, Hüseyin Nihal Atsız gibi Türkçü yazarlar hapse atılmış, dergisi kapatılmış. 1947-48’den sonra ise tamamen farklı bir uygulama yapılmış. Bu sefer de sol tandanslı yazarlara ve şairlere baskı yapılmış, kimisi hapse atılmış kimisi ülkeyi terk etmek durumunda kalmış. Sabahattin Ali Bulgaristan’a kaçmak üzereyken öldürülmüş… 1946 seçimlerinde Türkiye’de ne kadar sol bildiğimiz kesim varsa hepsi CHP’ye karşı Demokrat partiyi destekledi. Bu dönemde neredeyse top yekûn bir Türkiye muhalefetin yanında yer aldı. Bu dönem, birbirine zıt unsurların muhalefette birleştikleri bir dönemdir” dedi.

ALMANYA’YI ÖVEN YAZILAR SANSÜR EDİLDİ

“Bu dönemi üç şekilde ele alıp incelemek gerekir.” diyen Turinay bunları şöyle sıraladı;  1)1938-1944 yılına kadar uygulanan bir taktik var. Bu dönemde savaşın Almanya’nın kazanacağına dair o kadar güçlü bir inanç vardı ki bütün söylemler ve icraatlar dini, milliyetçi ve halkı kucaklayıcı bir yapıda idi. 2) 1944’ten sonraki dönem. II. Dünya Savaşı’nın müttefiklerin kazanacağı kesinleşince bu kez de uygulama tam tersine döndü. Almanya’yı öven yazılar sansür edildi, dergiler kapatıldı ve milliyetçi söylem ve demeçlerde bulunan fikir adamları ve kalemşörler tevkif edildiler. 3)1947’den sonraki dönem. Bu dönemde savaşı müttefik devletlerin kazanması dolayısıyla daha öce fakültelere yerleştirilmiş olan sol görüşlü öğretim görevlilerin yine devlet eliyle tasfiye edildiği dönem. 1938-45 arası dönemde İsmet Paşanın dini ve milliyetçi söylemleri ön planda tutuğu görülür. İsmet paşa Cumhurbaşkanı, Refik Saydam da başbakandır. Bu dönemde yapılan ilk icraat hac ibadetinin serbest bırakılmasıdır. Ali Ulvi Kurucu 1939’da ilk defa Türkiye Cumhuriyeti pasaportuyla babasıyla birlikte hacca gitmiş ve bir daha geri dönmemiştir. 1939’a kadar Türkiye’de hacca gidiş yoktu. 1939’da bu yasak kalktı. Onlardan başka kimseler de hacca gitti. 1936’da vefat eden Mehmet Akif İçin İstanbul’da görkemli bir tören düzenlenmişti. 1937 yılında Mehmet Akif’in ölüm yıl dönümü için hiçbir anma programı yapılmadı. 1938 yılında ise İstanbul Üniversitesi rektörü bir açıklama yaparak Mehmet Akif’in ölüm yıldönümünde pek çok etkinlikle alınalacağını bildirdi. Bu tamamen Cumhurbaşkanının teşvikleriyle yapılan bir uygulamadır. Beyazıt Camiinde dönemin en ünlü hafızları bir araya gelerek Akif için mevlit okudular. İstanbul Öğretmen okulunda anma toplantıları yapıldı.” dedi. Konuşma sonrasında AK Parti Konya Milletvekili Ahmet Sorgun, Konya Büyükşehir Belediyesi eski belediye başkanı ve AK Parti eski Milletvekili Halil Ürün, Büyükşehir Belediyesi Basın Yayın Halkla İlişkiler Dairesi Başkanı Ahmet Köseoğlu ve TYB Konya Şube Başkanı Prof. Dr. Hayri Erten tarafından Dr. Necmettin Turinay’a günün hatırasına bir plaket takdim edildi. Toplu fotoğraf çekiminden sonra program sona erdi.

HABER MERKEZİ