Medeniyetler şehri: MARDİN

İbrahim Büyükeken Mardin izlenimleri -1

14. Ufuk Turu Toplantıları'na katılmak için 16 Mayıs gecesi Konya'dan Atlas Jet Hava Yolları'nın charter seferiyle Mardin'e uçtuk. Konya'dan 175 STK'nın temsilcisi, akademisyenler ve gazeteciler 14. Ufuk Turu Toplantıları'na katıldı. Mardin Gerdan Yay Oteli'ne yerleştikten sonra sabah saatlerinden itibaren Mardin'i keşfe çıktık. Konya'nın Sesi Gazetesi Sahibi Celalettin Boyalı, Anadolu'da Bugün Gazetesi Genel Yayın Mustafa Ekmekçioğlu ve Hakimiyet Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Mehmet Kaya ile birlikte eski Mardin olarak adlandırılan şehir merkezine girdik. Eski Mardin'in asırlardır tarihi dokusunu koruduğuna şahit olduk. Şehir merkezinde camiler, medreseler, kiliseler, taş evler hepsi iç içe girmiş.

ESKİ MARDİN'DE TARİHE YOLCULUK

Eski Mardin'in ana caddesinde adımlarken her köşeden karşımıza bir tarih çıkıyor. Biz de vaktimiz oldukça bu yerleri ziyaret etmeye çalıştık. Şehrin yamacına asırlar önceden kurulan Mardin Şehir Müzesi, kültürel ve sanatsal etkinliklere ev sahipliği yapıyor. Müze içeresinde Mardin'deki kazılarda çıkarılan Artuklu ve Selçuklu dönemlerine ait eserler sergileniyor. Mardin'in her köşesi, her sokağı attığınız her adım bir tarih.  Mardin, Güneydoğu'nun açık hava müzesi gibi. Özellikle eski Mardin'de adımlarken o tarihi havayı hissedebiliyorsunuz.  Mardin, medeniyetlerin buluştuğu bir şehir. Mardin şehir merkezinde Türkçe, Kürtçe ve Arapça konuşuluyor. Resmi binalarda hem Türkçe, Arapça ve Kürtçe yazılar var.

ARTUKLU MİRASI ULU CAMİİ

Burada yaptığımız kısa bir gezintinin ardından eski Mardin'de bulunan camileri ve medreseleri ziyaret ettik. Artuklular döneminden kalma Ulu Camii, Mardin'in en büyük camilerinden birisi. Bin yıllık bir geçmişi olan bu camii şehre gelen herkesin namaz kıldığı bir yer. Eski Başbakan Ahmet Davutoğlu da Mardin ziyaretinde cuma namazını burada kıldı. Caminin minaresi 1176 yılında Artuklu Hükümdarı Kutbettin İlgazi zamanında inşa edilmiş.  Bu Camiyi Artuklu Hükümdarlarından Melik Salih (1312-1362) bir kısım malını vakfetmiş. Bunlar; 38 dükkan, bir hamam, Bab-ı Cedid civarında bir bahçe ve Mardin köylerinde birçok bağdır. Mardin’in en önemli İslami merkezlerinden biri Ulu Cami‘dir. Mardin'e yolunuz kesinlikle Ulu Cami'ye uğramanızı tavsiye ediyorum.

MİNARELER NAKIŞ NAKIŞ İŞLENMİŞ

Mardin'deki diğer önemli camii ise  Şehidiye Camiisi. 1214 yılında Melik Mansur Nasreddin Aslan tarafından medrese olarak inşa edilen mekan daha sonra camiye dönüştürülmüştür. 2006 yılında cami restore edilmiştir. Caminin minaresini ise 1916 Ermeni ve Hıristiyan mimar Lole tarafından inşa etmiştir.  Minarenin çeşitli sitili değişik tarzların harmanlanarak kullanıldığı göstermektedir. Minareye helixsel bir görünüm veren çift merdiven ile çıkılmaktadır. Abdullatif Camii de gördüğümüz camilerden birisi oldu. Bu cami de taş mimarisiyle adeta bir sanat eseri.

Necmeddin Camii, Emineddin Camii, Kasım Tuğmaner Camii, Nizameddin Begaz Camii de Mardin merkezde bulunan önemli camiler arasında.  Mardin'in sembol camilerinden biri de Şayh Çabuk Camii'dir. Hangi tarihte ve kim tarafından yapıldığı bilinmeyen bu camiinin kiliseden dönüştürüldüğü de söylenmektedir. Mardin'deki camiler ve minareler nakış nakış işlenerek, adeta bir sanat eserine dönüştürülmüş.

SÜRYANİLER MARDİN'E ZENGİNLİK KATIYOR

Çok kültürlü bir yapıya sahip olan Mardin'de çok sayıda Süryani Kilisesi de bulunuyor. Mardin şehir merkezinde yaklaşık 100'e yakın Süryani ailesi yaşıyor. İlçelerle ile birlikte toplam 250-300 Süryani ailesi Mardin'de yaşıyor. Çözüm sürecinde bazı Süryani aileler Mardin'e geri dönmüş. Fakat Süryaniler önce İstanbul'a ardından Avrupa ülkelerine göç  etmeye devam ediyor. Mardin'e büyük bir kültürel zenginlik katan Süryaniler, şehirde el sanatlarını yaşatmaya devam ediyorlar. Süryanilere ait manastırda da din adamları yetişmeye devam ediyor. Süryani aileler çocuklarının Süryanice öğrenmesi için büyük çaba gösteriyorlar. Manastırlarda ve kiliselerde Süryani çocukları dillerini ve dinlerini öğrenme fırsatı buluyor.

MARDİN'DE SADECE 1 KELDANİ AİLESİ KALDI

Mardin'de çok az sayıda Keldani ve Ermeni aile de buluyor. Mardin şehir merkezinde sadece bir Keldani ailesi kalmış. Keldanilere ait kilise hala faaliyet gösteriyor. Kilise'ye ziyaret 2 TL bağış karşılığı ziyaret yapılıyor. 397 yılında yapılan Mar Hırmız Keldani Kilisesi 2011 yılında yeniden restore edildi. Şehirde Keldani nüfusu azaldıkça, Kilise müzeye dönüştürülmüş. Şehre gelen yabancı misafirler Süryani ve Keldani kiliselerine büyük ilgi gösteriyor. Şehirde kalan son Keldani gençlerle ayak üzeri sohbet etme imkanı bulduk. Keldani gençler şehir dışından ve yurtdışından insanların ziyaretlerinden oldukça memnun olduklarını dile getirerek, Keldani kültürünü yaşatmak için çalıştıklarını kaydetti.