Siyaset Bilimci ve Araştırmacı Yazar Ömer Tokgöz, halk arasında 'Söylemez Türbesi' olarak bilinen tarihi Söylemez Zaviyesi'nin banisi Şeyh Fazıl Hüseyin Efendi'nin mirasını gün yüzüne çıkardı. Hindistan'dan 177 yıl önce Konya'ya gelen Şeyh Fazıl, aynı zamanda Türkiye'nin Millî Mücadele döneminde kritik bir rol oynayan Öğüt Gazetesi'ne de ev sahipliği yapmıştı.
ÇİŞTİYYE TARİKATINI YAYMAK İÇİN 1848’DE KONYA’YA GELDİ
Şeyh Fazıl Hüseyin, 1820’li yıllarda Hindistan'ın Allahabad şehrinde doğdu. Gezgin bir derviş olarak ilim tahsil ettikten sonra, 5644 km mesafeyi aşarak Arabistan, İstanbul, Akseki ve Karaman üzerinden 1848 yılında Konya'ya yerleşti.
Şeyh'in Konya’ya geliş amacı, Hindistan bölgesinde kökleri 12. yüzyıla dayanan ve Hanefi-Matüridî ekolüne bağlı Sünni bir tasavvufi yol olan ÇİŞTİYYE tarikatını Anadolu'ya taşımaktı. Çiştiyye'nin kurucusu Muînüddîn Hasan el-Çiştî, cömertliği, sıcaklığı ve özellikle ihtiyaç sahiplerine hizmeti esas alan bir tasavvuf anlayışını yaymıştır.
LAKABI GERÇEK İSMİNİN ÖNÜNE GEÇTİ: "SÖYLEMEZ HOCA"
Şeyh Fazıl Hüseyin, tarikatının prensipleri gereği az konuşması, çileye ve uzlete (yalnızlığa) çekilerek rabıta yapmasıyla tanındı. Özellikle kalabalıklardan uzak durup sağlığında yaptırdığı türbenin içindeki kabre girerek inzivaya çekilmesi dikkat çekti.
Türkçeye fazla aşina olmaması ve bu sükûnetli hali nedeniyle Konyalılar ona "Söylemez" lakabını taktı. Bu lakap, zamanla onun gerçek isminin (Şeyh Fazıl Hüseyin) önüne geçti.
Şeyh Fazıl Hüseyin, mezar taşında yazıldığı üzere 1910 yılında vefat etti ve sağlığında vakfettiği zaviye içindeki türbesine defnedildi.
MANEVİ VE TARİHİ BİR KÖPRÜ
Şeyh Fazıl'ın Konya’daki varlığı, Osmanlı coğrafyası ile Hint Müslümanları arasında güçlü bir manevi köprü kurdu. Onun adına Adliye Nazırı Abdurrahman Paşa tarafından 1902 yılında yaptırılan ve vakfedilen Söylemez Konağı (Zaviyesi), bir mesken, mescit, mutfak, ahır, su kuyusu ve bahçeyi kapsıyordu.
Türbe, aynı zamanda Türk siyasi tarihi açısından da kritik bir öneme sahiptir:
Gazete Basılan Tek Türbe: İtalyanların Konya'yı işgal ettiği 1920 yılında, Millî Mücadeleyi destekleyen Öğüt gazetesi, İtalyan baskınından kaçırılarak gizlice Söylemez Tekkesi'nde yayın hayatına devam etti ve Nasihat adıyla basılıp dağıtıldı. Bu durum, türbenin tarihi direnişteki rolünü gösteriyor.
KONYA’NIN ZENGİNLİĞİ VE TÜRBENİN ACI HALİ
Araştırmacı Yazar Ömer Tokgöz, Konya'nın 14 peygamber ve 330 evliya/yatıra ev sahipliği yapan manevi bir merkez olduğunu belirterek, bu mübarek şahsiyetlerin manevi gücüne olan inancın Türk İslam kültüründe "Halk Dindarlığı"nın önemli bir boyutunu oluşturduğunu vurguluyor.
Ancak Söylemez Türbesi'nin bugünkü durumu içler acısıdır. 1924'te tekkelerin kapatılması ve ardından gelen imar çalışmaları sonucu zaviye ve konakları yıkılmış, geriye sadece türbe ve ziyaretçi odası kalmıştır. 2007'de restore edilmesine rağmen, Balık Hali'nin hemen yanında, devasa çatının gölgesinde kalmış ve etrafı atıklarla doludur.
Tokgöz, türbenin yeniden ihyası için acil çağrıda bulunuyor ve şunları öneriyor:
İhya ve İnşa: Söylemez konağı ve çeşmesi, vakfiyeleri esas alınarak yeniden inşa edilmeli ve zaviye asli görünümüne kavuşturulmalıdır.
Çevre Düzenlemesi: Türbe çevresindeki balık kasaları ve araç parkları kaldırılmalı; kirli çatısı temizlenmeli ve kirlenmeye yol açan Balık Hali'nin üstü açık kısımları kapatılmalıdır.
Tanıtım ve İsimlendirme: Türbeyi tarif eden yol levhaları konulmalı ve turistik rotalara dahil edilmelidir. Balık Hali'ndeki camiye "Söylemez Baba Camisi" adının verilmesi yerine, literatürdeki Şeyh Fazıl Hüseyin ismiyle uyumlu tek bir tanıtım ibaresi kullanılmalıdır.
Tokgöz, Şeyh Fazıl'ın kayıp olan şiir risalesi, hat eserleri ve tarikat silsilenamesinin bulunması halinde, "Söylemez Hoca"nın bize yazdıklarıyla "konuşan ve söyleyen Hoca" haline geleceğini belirtiyor.