Şeyhülislam ve Müftilenam -56-

Alanyalı İbrahim Efendi’nin oğludur. İsmail Efendi Kazasker Kara Kadri Efendi’nin stajyeri oldu. H. 1084’ de Haric Medresesi’ne (*)  nail oldu. Bilahare mektupçuluk (**), tezkirecilik,(***)  kadılık, kassamçılık (****) vazifelerini yerine getirdi.
Sultan II. Ahmed devrinde Süleymaniye Daru’l -Hadisi’nden Halep Kadılığı’na tayin olundu (h.1104). Ondan sonra Bursa Kadılığı’nı (h.1110), Mekke-i Mükerreme rütbesini (h.1116), Mısır Kadılığı’nı, Mekke-i Mükerreme Kadılığı’nı (h.1118), nihayet İstanbul Kadılığı’nı kazandı (h.1120). İki sene sonra Anadolu rütbesi ve bir sene sonunda Anadolu Kazaskerliğiyle maksadına ulaştırıldı (h. 1123). Aynı senede Rumeli Kazaskerliği’ne yükselen İsmail Efendi azlini müteakip tekrar Rumeli Kazaskerliği’ne, bir sene sonra da Fetva makamına nail oldu (h.1128). İki sene kadar fetva makamını yürüttü.  Azli sırasında Sinop’a sürgün edildi. Hayatının son senelerini bir köşede inzivaya çekilerek ibadetler ile geçirdi.
 Vefatı, h. 1137 senesindedir. Kabri Çarşamba Pazarı civarında yaptırdığı cami havlusundadır. Fetva müddeti, Sultan III. Ahmet devrinde bir sene altı aydır. İsmail Efendi (Naim) mahlasıyla (adıyla) şiir yazardı.  Damat Nevşehirli İbrahim Paşa’nın himayesiyle mevkiini kuvvetlendirmeye çalışmış ise de iyi kullanamaması felaketine sebep olmuştur.
-----------------------------
*Haric Medresesi, Haric, medresede bir rütbedir. Mesela Hareket-i haric, İbtidai haric, medrese yolunda ilk rütbeler.
**   Mektupçuluk, Nezaret ve vilayetlerde o makamlardan yazılacak evrakın taslak ne nüshası işlerinde bulunanların başkanı ve âmiri.
*** Tezkirecilik, Tezkire, tezkere, pusula, hükümetten alınan izin kâğıdı. Bazı meslek sahibi kimseler için yazılan biyografi. Tezkirecilik, Bu işler ile ilgili vazifede çalışan kimse. 
**** Kassamçılık, şeran terekeyi (mirası) taksim eden memur.

Şeyhülislam ve Müftilenam -57- Yenişehirli Abdullah Efendi

Abdullah Efendi, gençliğini Yenişehir’de ilim ve irfan öğrenimiyle geçirdi.  (İstanbul’a vardığında devrinin ulemasına intisap etti) İmtihan ile Müderrislik Ruusu’na (*) nail oldu. Sırasıyla medreselerde çalıştıktan sonra Süleymaniye Darul- Hadisi’ne ondan sonra mevleviyet ( kadılık) rütbesine yükseldi. Fıkıh ilminde ihtisas sahibi olması sebebiyle Fetva Emini (**) tayin olundu.  Mora seferinde ordu kadısı tayin edildi (h.1126). Sadrazam şehit Ali Paşa’nın gayretiyle Anadolu Kazaskerliği’ne nail oldu. (h.1128). Azlini müteakip Rumeli Kazaskerliği’ni kazandı. Damat Nevşehirli İbrahim Paşa’nın sadrazamlığında iffet ve istikameti ile kendisini sevdirdi.
 Sadrazamın tevcihi / referansı sayesinde Fetva makamına getirildi (h.1130).  İbrahim Paşa’nın son zamanlarına kadar müftülük makamını muhafaza etti. H. 1143’de vukua gelen Patrona isyanında Padişah Sarayı’nda kurulan- divanda büyük bir zaaf gösterdi. Eşkıyanın arzusu doğrultuusnda Sultan III. Ahmet Han’ın hal’i yönünde görüş bildirdi.
Şeyhülislam’ın bu hareketi İbrahim Paşa’nın kırılmasına sebep oldu. İstanbul eşkıya topluluğu ile çalkalandığı bir sırada İbrahim Paşa, Sultan III. Ahmet Han’ın isteğiyle, Şeyhülislam’ı azletti.  Abdullah Efendi, derhal Bozca adaya sürgün edildi. İbrahim Paşa’nın ve daha birçok devlet ricalinin felaketi ile neticelenen isyanın sonunda Abdullah Efendi, bir ay Hac için Mekke –i Mükerrreme’ye gitti. Dönüşünde Kanlıca’daki yalısında ikametine müsaade edildi.
Vefatı, h. 1156’dadır. Kabri Kanlıca’da İskender Paşa Camii civarındadır. Fetva müddeti üç seneden iki ay noksandır. (Behçetü’l- Fetava)namında bir eseri vardır.
-----------------------
* Müderrislik Ruusu, ruus, ilmiye, sarıklı ulema derecelerinden biri. 
** Fetva Emini, Şeyhülislam kapısında fetva işleriyle meşgul olan dairenin başkanı
Kaynak
İlmiyye salnamesi, s.506–508