Zenginliklerin şehri: MARDİN

İbrahim Büyükeken Mardin izlenimleri -3

Mardin, mimari, etnografik, arkeolojik, tarihi ve görsel değerleri ile zamanın durduğu izlenimi veren Güneydoğu'nun şiirsel şehirlerinden biri. Mardin farklı inanışlar paralelinde, sanatsal açıdan da tarihi değeri olan camiler, türbeler, kiliseler, manastır ve benzeri dini eserleri bünyesinde barındırıyor. İpekyolu güzergahında bulunan Mardin'de beş han ve kervansaraylar da mevcut.

Eski Mardin'in her köşesinde tarihi hanlar bulunuyor. Bu hanlarda baharatlardan el yapımı sabunlara kadar herşeyi bulmak mümkün. Cumhuriyet Caddesi'nde yürürken her adımda size badem kaplama ve kahve ikram ediyorlar. Mardin esnafı bugüne kadar gördüğüm en nazik en cömert esnaftı. Mardin esnafı "Baş tacısın", "Başım gözüm üstüne" ifadelerini çok sık kullanıyor. Mardin esnafı müşteriye bir misafir gibi davranıyor. Bu yüzden Mardin'deki esnaflık anlayışının tüm Türkiye'ye örnek olması gerekiyor.

TARİHİ HANLAR MEST EDİYOR

Mardin çarşılarını gezmeye ilk olarak Tarihi Arasa İş Hanı’ndan başladık. Tarihi Arasa İş Hanı’na girip baharat kokularının içerisine daldık. Mardin'de baharatın her çeşidini bulmak mümkün. Çeşit bol, fiyatlar ise gerçekten uygun.  Tarihi Kayseriye Pasajı da Mardin'in en eski çarşılarından birisi. Bu çarşıda Mardin’e ait aradığınız her şeyi bulmak mümkün. Şallardan, sabunlara, kıyafetlerden, otantik kahve fincanlarına ve bakır süs eşyalarına kadar alışveriş için sizi bekleyen ve ucu bucağı belli olmayan iş hanında sıra sıra dizilmiş dükkanlarda oldukça vakit harcayacaksınız.

KADROLU EŞEKLERLE ÇÖP TOPLUYORLAR

Cumhuriyet Caddesi'nde yürürken eşeklerle çöpleri toplayan belediye temizlik görevlilerini görürseniz şaşırmayın. Mardin'de, sokakların dar ve merdivenli olması nedeniyle, yük taşımada eşekler önemli bir yere sahip. Eski Mardin'e belediyeye ait çöp kamyonlarının girmesi yasaklanmış. Özellikle ara sokaklardaki çöpleri eşekli temizlik ekibi topluyor. Geçtiğimiz yıllarda hayata geçirilen bu uygulama şehir halkından da büyük destek görmüş.  Mardin Belediyesi de, uzun yıllardır, araçların giremediği sokaklardan çöpleri, sırtlarına kovalar bağlanan eşekler yardımıyla topluyor. 562 ana arter ve dar merdivenli ara sokağı bulunan Mardin'de, 46 eşek kullanılıyor. Bu eşeklerin tamamı kadrolu. Bazı bölgelerde yapılan sokak yenilemelerinde, merdiven eşiklerinin yeterince geniş tutulmaması nedeniyle, çöp toplayan eşekler bu sokaklara tırmanamayınca, yeni düzenlemeler yapılmasına karar verildi.

BADEM ŞEKERİNİ MUTLAKA TADIN

Eski Mardin'de bulunan tarihi taş konaklara yolunuz düşerse mutlaka kahve içmenizi tavsiye ederim. Tarihi taş konaklar restore edilerek, hizmete açılıyor. Şehirdeki taş konaklar şehre otantik bir hava katılıyor. Mardin'e yolunuz düşerse mutlaka badem kaplamadan almanızı tavsiye ederim. 

Mardin yöresine has orijinal ve tamamen katkısız organik bademlerden üretilen badem şekeri yıllardan beri ağzınızı tatlandırıyor. Badem şekerler hayalet badem şekeri olup kalite kalite değişiyor,  En kaliteli badem şekeri hayalet olan şekeri azaltılmış tek batırımlık ince tabaka şeker yüzeyi olan badem şekeridir. Badem şekerinin üzerindeki tabaka kalınlaştıkça kalitesi düşüyor. Badem şekerlerinin tarçınlı olanı da var.  Yıllardan beri Mardin yöresine ait olan bu şeker turistik bir değer kazandırmış. Badem şekerinin kilosu 30 TL'den satılıyor. Mardin'de kavun ve karpuz çekirdekleri kavrularak, kuruyemiş olarak satıldığına da şahit olduk. Mardin'in kuruyemiş dükkanları zengin kuruyemiş çeşitlerine sahip. Kuruyemiş mağazalarında çeşit çeşit kahveler de bulunuyor. Bu kahvelerden mutlaka tatmanızı tavsiye ederim.

TELKARİ SANATI SON DEMLERİNİ YAŞIYOR

Mardin denince akla telkari sanatı da geliyor. Telkari sanatını Mardin'de yaşayan Süryani ustalar yaşatmaya devam ediyor. Fakat Süryaniler Mardin'den göç etmeye başlayınca telkari ustalarının da sayısı azalmaya başlamış. Telkari, tel halinde gümüşü tahta üzerinde açılmış oyuklara gömerek, yapılan bir süsleme sanatı. 15. yüzyıldan bu yana telkari sanati Süryaniler tarafından yapılıyor. Günümüzde Müslümanlar da telkari sanatıyla uğraşmaya başlamış. Gümüş tel işleme sanatı anlamına gelen telkari ince tel haline dökülen gümüşün bükülmesiyle oluşturulan küçük motiflerin bir araya olarak tanınıyor. Tümüyle el işçiliğine dayalı bir sanat. Yurt içinde ve yurtdışında büyük bir pazarı bulunan telkari sanatı ne yazık ki; son demlerini yaşıyor,

ÇEŞİT ÇEŞİT SABUN BULUNUYOR

Mardin'de her köşede bir sabun mağazası bulunuyor. Buralarda sabunun her türlüsünü bulabilirsin. Başta bıttım sabunu olmak üzere çeşit çeşit sabun bulunuyor. Yılan yağlı sabundan  zeytin yağlı sabuna, kayısı sabunundan gül sabununa kadar sabunun her türlüsünü görmek mümkün. Fakat bunların en meşhuru bıttım sabunudur. Bıttım, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yetişen bir meyvedir. Bıttım sabunu yabani fıstık (bıttım) yani bilinen adıyla menengiç yağından elde edilir. Bıttım Siirt fıstığının aşılanmamış halidir Siirt’e özgü bir sabundur. Bıttım sabunu tamamen elle yapılır, bıttım sabunu yapımında kimyasal madde kullanılmaz.Kelliği ve kepeği önleyen bıttım sabunu büyük ilgi görüyor. Tamamı doğal el yapımı olan bu sabunların fiyatı 3 TL'den başlıyor. Yolu Mardin'e düşen herkes bu sabunlardan alıyor.   Mardin'in yemekleri beklentilerimizi karşılamadı. Fakat kaburga dolmasını tavsiye ediyorlar. Tadına bakamasak da namını duyduk kaburga dolmasının. Mardin'de dolu dolu 2 gün geçirdikten sonra Hasankeyf'e ve Midyat'a doğru yolu çıktık.