Macarlar yönünü Turan'a çevirdi

RÖPORTAJ: İBRAHİM BÜYÜKEKEN

Macar Türkolog Atilla Mateffy, Macarların Türkleri kardeş olarak gördüğünü belirterek, “Avusturyalılar bize sürekli 'Osmanlılar düşmanınız' dedi.  Fakat Türkiye bizim için kardeş ülkedir. Ülkemizde Turan kurultayları yapılıyor ve gençler arasında Turancılık hızla yayılıyor” dedi

2007'DEN BU YANA TURAN KURULTAYI YAPILIYOR
Macar Türkolog Atilla Mateffy ve Hacettepe Üniversitesi Türkoloji Bölümü Doktora Öğrencisi Tamaş Csernyei, gazetemizin sorularını yanıtladı. Turancılığın son yıllarda Macaristan'da büyük ilgi gördüğünü dile getiren Macar Türkolog Atilla Mateffy, “Komunizm döneminde Turan kelimesinin kullanılması yasaktı. 1989'da komunizmin çökmesiyle Turancılık yeniden gündeme geldi. Bunun için Turan Vakfı kuruldu. 2007'den bu yanada Turan kurultayı yapılıyor” dedi.

MACARLAR ALMANLAŞMAKTAN KURTULDU
Macaristan'da Turancılık fikrinin çok tarihi bir geçmişi sahip olduğunu belirten Türkoloji Bölümü Öğrencisi Tamaş Csernyei, “Avrupa ülkelerinde Pan-Slavizm, Pan-Latinizm, Pan-Germenizm akımları ortaya çıktı. Macarlar, Avrupa'nın ortasında yok olmamak için kendi gelenek ve göreneklerine sahip çıktı. Macar dilini korumak için büyük çaba gösterdiler. Bunda Turancılık fikri de etkili oldu. Turancılık Türkiye ile Macaristan'ı birbirine yakınlaştıracaktır” dedi.

TURAN HALKLARI MACARİSTAN'DA BULUŞUYOR

**Macaristan'da Turancılık fikri ne zaman populer hale geldi? Macaristan'da yapılan kurultay ne zamandır düzenleniyor?
-İlk Turan Kurultayı 2007 yılında Aral Gölü'nün kuzeyindeki Torgay bölgesinde yaşayan Macar soyununun üyeleri arasında yapıldı. Hem Kazakistan'da hem de Özbekistan'da Macarlar yaşıyor. İlk Turan kurultayı 2007 yılında Kazakistan'da yapıldı.  Daha sonra yani 1 yıl sonra 2008 yılında Macaristan'da Bugac Bozkır'ında yapıldı. Daha sonra 2010 ve 2012 yıllarında yapıldı. 5. Turan Kurultayı bu yıl 8-10 Ağustos tarihleri arasında yapılacak.

**Peki bu Turan Kurultaylarında neler yapılıyor? Eski Turan gelenekleri yeniden mi canlandırılıyor?
-Turan kurultaylarında eski gelenekler canlandırılıyor. Eski Macar ve Hun Türk kavimlerini birbirlerine yakınlaştırmak amacıyla 2007'den bu yana düzenlenen Turan Kurultayı'nde her yıl renkli görünteler yaşanıyor Okçuluk, ata binme gibi eski Turan gelenekleri Orta Asya ülkelerinden Kazak, Özbek, Türkmen, Moğol, Oset, Başkırt, Tatar halklarının yanı sıra Azerbaycan ve Türkiye'den katılım oluyor.  Layoş Kaşşai'nin okçuluk okulu var. Orada okçuluk yapılıyor. Turan ülkelerinden gelen sanatçılar sahne alıyor. Türkiye'den son yılda katılımlar arttı. Kırgızistan'dan, Başkurdistan geliyor. Almanya ve Avusturya'da yaşayan Türkler geliyor. Yakutistan'dan gelenler bile oldu. Turan Kurultayı'na çok geniş coğrafyadan katılım oldu. Türkiye'den de uçak ve otobüslerle gelenler oldu.

GENÇLER TURANCILIĞA İLGİ GÖSTERİYOR

**Macaristan halkı Turan Kurultayı'na ilgi gösteriyor mu? Macaristan'da bu kurultayla ilgili genel düşünce nedir?
-Daha önce bir duvarın karşısındaydık. Ama yavaş yavaş bu duvarlar yıkılmaya başladı. 2010 yılındaki Kurultaya Macaristan hükümeti çok ciddi kaynak ayırdı. Kurultaya giriş ücreti yok. Herkes ücretsiz gelebilir. Gerçekten destek alırsak çok iyi olur. Ama sembolik destek bazen paradan daha önemli. Komünist dönemde yani 1947-1989 yılları arasında Turan kelimesini kimse söyleyemedi. Bu durum yavaş yavaş değişiyor. Gençler arasında çok fazla Turancı var.  Yaşlılar arasında daha az Turancı var.

** Macaristan'da Turancılığın bu kadar ilgi görmesinde özellikle Slav ülkelerinde Macar azınlığa yapılan baskılar ve Macarların diğer Avrupalı milletler tarafından dışlanması etkili oldu mu?
-Macar azınlığa Voyvodino'da, Slovakya'da, Romanya'da hep baskılar vardı. Eskiden daha fazla baskı vardı. Ama bu sorunları siyasi yollarla çözmeye çalışıyoruz. Romanya'da en güncel konu Sekel bölgesinin özerk bir yapıya kavuşması. Önceden Macarların Parlamento'ya bile girmesine izin vermiyorlardı. Slovakya'da bir Macar köyü var.  Köyün yüzde 86'sı ismin değişmesi istedi. Fakat  Slovakya Parlamentosu buna izin vermedi.  Bütün bu baskılar Turancılığa ilginin artmasını sağladı. Bu yüzden Macaristan'da Turancılığı popüler hale getirdi.

TÜRKLER BİZE DÜŞMAN OLARAK GÖSTERİLDİ

**Macaristan'da şu an Türkiye algısı nedir? Özellikle Türklerle-Macarlar arasındaki Mohaç Savaşı unutulmaz savaşlardan bir tanesi.  Bütün bunlar Macaristan'daki Türkiye algısını nasıl etkiliyor?
-Macarlar için Mohaç bir felakettir. Mohaç Savaşı ile ilgili çok sayıda araştırma olmuştur. Neden bu kadar büyük bir yenilgi oldu? diye araştırmalar yapılmıştır. Aynı zamanda şunu bilmek lazım. Macarların eğitim sistemini kuranlar Avusturyalılardır. Okullarda hangi bilgiler verileceğine Avusturyalılar karar verdi. Macarların Bozkır'dan Hunlardan geldiğini hep gizlediler. Macarlarla Osmanlıların hep düşmanlar olduğunu söylediler. 1626-1886 yılları arasında biz resmi olarak düşmandık.  Ama etnik olarak, kültür olarak biz kardeşiz. Avusturyalılar, bize yüzyıllarca bize Osmanlıları düşman olarak gösterdiler. Özellikle komunist dönemde de bu bakış açısı devam etti. 1989 yılında komunist dönem sona erdikten sonra gençler arasında Turancılık fikri hızla yayıldı. Gençler arasında Türk severlik arttı. Gençlerimiz artık Türkçe öğrenmeye başladı. Benim oğlum 1991 doğumlu. Şimdi 23 yaşında. Türkiye ve Türklere büyük ilgi gösteriyor. Karışık evlenmeler var. Gençler arasındaki 'biz düşmanız” anlayışı yok artık.

**Macarlar ve Türkler arasında ilişikleri güçlendirin isimler var. Erdel Bölgesinin Prensi Ferenc ve Osmanlı Dervişi Gülbaba var. Gülbaba Macaristan'da sempati  duyulan bir Osmanlı dervişi. Bu konuda ne söylemek istersiniz?
-Gülbaba Macaristan'da çok sevilen bir isim. Türbesini hem Türkler hem Macarlar ziyaret ediyor. Gülbaba'nın türbesi de geçtiğimiz yıllarda restore edildi.  Bütün bunlara Türklere olan sempatinin arttığının göstergesidir. Türklerle ortak kültürümüz, geleneklerimiz var. Türklerle ve Macarlar geleneklerine bağlı halklar. Dil yapımız çok benziyor. Atilla ismi çok yaygın olarak kullanılıyor. Türkiye'de de Atilla ismi çok yaygın. Cumhuriyetten önce Türkiye'de Atilla ismi yoktu. Macaristan'da da geçmişte çok az kişi bu ismi kullandı. Tuğrul ismi de eskiden kullanılırdı. Tuğrul kuşu Macarların kutsal kuşudur. Fakat isim olarak pek yaygın kullanılmıyor.

**Son yıllarda Türkiye'de yayınlanan bazı tarih dizileri var. Bunlarrdan bir tanesi Muhteşem Yüzyıl. Macar halkı bu dizi hakkında ne düşünüyor?
-Bu dizi tamamen tarihi bir dizi değil. Fakat Macar halkı bu diziye ilgiyle takip ediyor. Parlamentomuzun  Jobbik Partisi'nden bir üyesi facebook sayfasında sürekli bu diziyle ilgili haberler veriyordu. Bu akşam şu saatte Muhteşem Yüzyıl dizisi yayınlanacak' diye açıklama yapıyordu. Jobbik Partisi'ne bu son yıllarda ilgi arttı. Bu partinin oy oranı yüzde 15'lere kadar çıktı.

**Diaspora Macarları büyük baskı altında yaşıyor. Sırbistan'da, Slovakya'da, Romanya'da Macar azınlıklar büyük baskı görüyor. Macaristan hükümeti bu konuda ne yapıyor?
-Diaspora Macarlarının sorunlarının çözümü için diplomatik yollardan müzakereler sürdürülüyor. Özellikle genç gruplar sürekli iletişim halinde. Erdel bölgesinden gençler Macaristan'a geliyor. Komünist dönemde çok fazla baskı vardı. Fakat son yıllarda bu baskılar azaldı. Fakat yine de devam ediyor.

**2 yıldır Türkiye'de yaşıyorsunuz. Size göre Türk ve Macar kültürü arasında ne tür benzerlikler gördünüz?
-Tabii ki benzerlikler var. Onların bazıları Osmanlı dönemine ait. Macaristan'da kırmızı biber çok yaygın olarak tüketiliyor. Yemek kültürümüz benziyor. Bazı farklılıklar da var. Avrupa'da kendi geleneklerine bakanların sayısı çok yüksek değil.  Türkiye'de halk kendi gelenek göreneklerine çok bağlı.  Macarlar ve Türkler çok misafirperver halklar. Batı Avrupa ülkelerinde insanlar daha resmi ve mesafelidir. Macaristan'da insanlar cana yakın ve misafirperverdir.  Macarca ve Türkçe arasında çok benzerlik var. Dil Kuralları çok benziyor. Bir İngiliz Türkçe'yi çok rahat öğrenemiyor. Fakat bir Macar çok rahat Türkçe konuşabiliyor. Bazen aynı kökten gelen kelimeleri farkedemiyorsunuz. Macaristan'ın iki üniversitesinde Türkoloji bölümü var. Budapeşte'de ve Seged Üniversitsi'nde iki bölüm var. Son 25 yılda Türkçe öğrenenlerin sayısı artmıştır.

**Son yıllardaki kültürel yakınlaşma ekonomiye ve ticarete yansıyor mu? Macarların Türkiye'yi ziyareti arttı mı?
-Onun rakamlarını tam olarak bilemiyoruz. Fakat Macarlar, Türkiye'yi ziyaret ediyor. Çok sayıda Macar, Antalya ve İstanbul'u ziyaret ediyor. Batı Avrupa'nın zengin tabakaları İtalya'ya gidiyor. Macarlar ve Polonyalılar Türkiye'ye geliyor. İlerleyen bu yıllarda Türkiye'ye gelen Macar sayısı artacaktır.


**Atilla Mattefy Kimdir?
Atilla Mattefy, 1972'de Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de doğdu.  Bir oğlu ve kızı var. Daha önce ressam olarak çalıştı. Daha sonra Szeged Üniversitesi'nin Halk Bilimi ve Kültürel antropoloji Bölümü'nden ve Altayistik Bölümünde Yüksek Lisans  yaptı. 2012 yılında Hacettepe Üniversitesi'nde misafir öğretim üyesi olarak görev yapıyor.

 **Tamaş Csernyei Kimdir?
1980'de Tamaş Csernyei Romanya'nın Erdel bölgesinde doğdu. Tamaş Macaristan'ın Szeged Üniversitesi'nden mezun oldu. Hacettepe Üniversitesi Türkooloji Bölümü Doktora öğrencisi. 3 yıldır Türkiye'de yaşıyor.