Kuruluşu: 1967’deki Arap-İsrail Savaşı’ndan sonra İslâm ülkeleri arasında siyasi ve ekonomik işbirliğinin sağlanması öncelikli konu olarak gündeme gelmiştir. Yahudi İsrail, 21 Ağustos 1969 tarihinde Mescid-i Aksa’ya saldırmış ve yakmıştır.
İsrail’in, Mescid-i Aksa’ya yaptığı menfur saldırı üzerine 24 İslâm ülkesinin Dışişleri Bakanlarının katılımı ile 1. İslâm Zirve Konferansı, 22-25 Eylül 1969 tarihinde Fas’ın Rabat şehrinde toplanmıştır. 1. İslâm Zirve Konferansı’nda Mescid-i Aksa yangını ve Kudüs meseleleri görüşülmüştür. Bu toplantıda Müslümanlar arasında siyasi ve ekonomik işbirliğini sağlamak üzere İslâm Konferansı Teşkilâtı’nın kurulmasına karar verilmiştir.
25 Eylül 1969 tarihinde kurulan İslâm Konferansı Teşkilâtı (İKT), 1970 Mart ayında Cidde’de yapılan Birinci İslâm Dışişleri Bakanları Konferansında Genel Sekreterliğin oluşturulmasına karar verilmiş ve bir Genel Sekreter atanmıştır. Daha sonra teşkilâtın ismi 2011 Haziran ayında Astana’da yapılan 38.nci Dışişleri Bakanları Konseyi’nde İslâm İşbirliği Teşkilâtı (İİT) olarak değiştirilmiştir.
Amacı: “İslâm dünyasının hak ve çıkarlarını korumak, üye devletler arasında işbirliği ve dayanışmayı güçlendirmek” olarak açıklanmıştır.
Merkezi: Merkezi ve Genel Sekreterliği, Suudi Arabistan’ın Cidde şehrindedir. Genel Sekreteri 4 yılda bir seçilir. İİT’da kararlar 2/3 çoğunlukla alınmaktadır. Türkiye, İİT’na 1976 yılında üye olmuştur.
Teşkilâtın Organları: Teşkilâtın üç organı vardır. 1) Üye ülkelerin Devlet Başkanlarının katıldığı Zirve Konferansı, 2) Dışişleri Bakanları Konseyi 3) Sekreterlik. Dışişleri Bakanları Konseyi yılda bir kez toplanır.
Daimi Komitesi: İİT’nin bünyesinde çeşitli kuruluşlar oluşturulmuştur. Bunlardan en önemlisi Ekonomik İşbirliği Daimi Komitesi (İSEDAK)’tır. İSEDAK, 1984’te kurulmuştur. Başkanlığını Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı yapmaktadır. Sekreteryası Ankara’da, Devlet Plânlama Teşkilatı (DPT)’dır.
Mali Kuruluşlar: İslâm Dayanışma Fonu ve İslâm Kalkınma Bankası’dır.
Üye Ülkeler: Türkiye, Azerbaycan, Ürdün, Afganistan, Arnavutluk, Birleşik Arap Emirlikleri, Endonezya, Özbekistan, Uganda, İran, Pakistan, Bahreyn, Brunei, Bangladeş, Benin, Burkina-Faso, Tacikistan, Türkmenistan, Çad, Togo, Tunus, Cezayir, Cibuti, Suudi Arabistan, Senegal, Sudan, Sudan, Surinam, Sierra Leone, Somali, Gambiya, Guyana, Gine, Gine Biseu, Filistin, Komorlar, Kırgızistan, Katar, Kazakistan, Kamerun, Fildişi Sahili, Kuveyt, Lübnan, Libya, Maldivler, Mali, Malezya, Mısır, Fas, Moritanya, Mozambik, Nijer, Nijerya, Yemen.
Gözlemci Ülkeler: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (Kıbrıs Türk Devleti adıyla), Bosna-Hersek, Orta Afrika Cumhuriyeti, Rusya, Tayland.
57 İslâm ülkesinin üye olduğu İİT, Birleşmiş Milletler (BM)’den sonra dünyanın en büyük milletlerarası kuruluşudur.
Ancak İslâm İşbirliği Teşkilâtı’nda alınan kararlar çoğu zaman bir tavsiye niteliğinde olmuştur. Teşkilâtta, İslâm dünyasına yönelik saldırılar ve ekonomik ambargolar karşısında, 2000’li yıllara kadar güçlü ve etkin olacak kararlar alınamamıştır. Onun için İİT, Müslümanların haklarını korumaktan çok uzak kalmıştır. İslâm dünyasının arzuladığı samimi bir birliğin oluşması için çabalar sürmektedir.
Türkiye’nin 2002’den sonra İslâm İşbirliği Teşkilâtı’nda etkin bir rol alması ile İslâm dünyasında durum değişmiştir. Müslümanlar, istismar edilmemeli ve meselelerine çare aranmalıdır. Müslümanlar, kendileri için kurulan tuzakları bilmek zorunda olduğu gibi, üyesi bulunduğu teşkilâtlarda ve kurumlarda etkin olacak kararlar da almak zorundadırlar.
Bu nedenle bütün Müslümanlar çabalarını yoğunlaştırarak; dünyada huzur ve barışın sağlanması için siyasi, ekonomik, kültürel ve askeri alanlarda etkinliği olacak bir birlik oluşturmak zorundadırlar.
İslâm dünyasının kurtuluşu; ancak Müslüman’ca bir bakış ile gerçek ve samimi bir birlik içinde alınan kararlarla mümkün olacaktır.